14 Punktów Wilsona
Dokładnie 106 lat temu, 8 stycznia 1918 roku prezydent USA Thomas Woodrow Wilson ogłosił w orędziu do Kongresu program pokojowy zwany później "14 punktami Wilsona". Punkt 13 tego orędzia mówił o państwie polskim (XIII. Powinno powstać niepodległe państwo polskie, które powinno obejmować terytoria zamieszkane przez ludność bezsprzecznie polską, które powinno mieć zapewniony swobodny i bezpieczny dostęp do morza, a którego niepodległość polityczna i gospodarcza oraz integralność terytorialna powinny być zagwarantowane układem międzynarodowym.)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Czternaście_punktów_Wilsona
https://wwi.lib.byu.edu/index.php/President_Wilson%27s_Fourteen_Points
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #rewolucja1917 #ciekawostkihistoryczne #historiapolski
Dlaczego właśnie w tym czasie i po co został ten program ogłoszony? Co oznaczał on dla Polaków w tym momencie? Postaram się to przedstawić na podstawie wydanej w 1919 roku książki JUDAH L. MAGNES "RUSSIA and GERMANY
at Brest-Litovsk A Documentary History of the Peace Negotiations"
***************************************************
W sierpniu 1914 roku wybucha I wojna światowa. Po jednej stronie walczą kraje określane jako Ententa (Serbia, Rosja, Francja, Belgia, Wielka Brytania, Japonia, a później inne kraje m.in. Włochy, Rumunia itd.) a z drugiej strony Państwa Centralne (Austro-Węgry, Niemcy, Turcja, Bułgaria).
06.04.1917 USA wypowiadają wojnę Niemcom i staja po stronie Ententy (7 grudnia 1917 roku USA wypowiedzą wojnę Austro-Węgrom, ale nigdy nie wypowiedzą wojny Turcji czy Bułgarii). Siły zbrojne USA liczą w tym czasie tylko 130 tyś wojska zawodowego i są wielkością na poziomie armii serbskiej (przed wojną) czy bułgarskiej - tyle że są słabiej wyszkolone i bez doświadczenia bojowego w nowoczesnej wojnie.
07.11.1917 W Rosji obalony zostaje Rząd Tymczasowy Aleksandra Kierenskiego i władzę przejmują bolszewicy, których podstawowym punktem programu jest zawarcie pokoju bez aneksji i odszkodowań.
20.11.1917 Pełniący obowiązki ministra wojny Komisarz Mikołaj Krylenko przesyła do Naczelnego Dowódcy Armii Rosyjskiej Mikołaja Duchonin żądanie natychmiastowego rozpoczęcia rozmów z Niemcami w sprawie zawieszenia broni. Duchonin nie wykonuje polecenia i zostaje odwołany ze stanowiska, a po kilku dniach brutalnie zamordowany. Nowym Naczelnym Dowódcą Armii Rosyjskiej zostaje Komisarz Mikołaj Krylenko. Te wydarzenia wywołują zdecydowaną reakcję Rządów i Ambasady Brytyjskiej i Francuskiej, które odpowiadają we wspólnej Nocie: m.in. "Jeżeli do tego dojdzie...Nie mamy zamiaru uznawania takiego Rządu.". Ambasador Amerykański wysyła osobną note w której "wyraża swoje zaniepokojenie decyzją bolszewików"
26.11.1917 roku rozpoczynają się pierwsze rozmowy rosyjsko-niemieckie w sprawie zawieszenia broni.
15.12.1917 Rosja Bolszewicka podpisuje zawieszenie broni z Państwami Centralnymi (zwanymi również Quadruple Alliance/Czwórprzymierze). Wszelkie walki na froncie wschodnim, rumuńskim i kaukaskim ustają.
22.12.1917 Rosja Bolszewicka i Państwa Centralne rozpoczynają negocjacje pokojowe w Brześciu Litewskim nad Bugiem. Przewodniczący delegacji rosyjskiej Adolf Abramowicz Joffe ogłasza 6 punktów które będą podstawą do negocjacji ze strony Rosji.
https://soviethistory.msu.edu/1917-2/treaty-of-brest-litovsk/treaty-of-brest-litovsk-texts/ioffes-six-points/
27.12.1917 Trocki (nie ma go jeszcze w tym czasie w Brześciu) poinformował Centralny Komitet Wykonawczy Sowietów, że oficjalnie zapyta mocarstwa Ententy, czy zamierzają poprzeć rosyjskie lub niemieckie propozycje pokojowe, czy też zaproponują jakieś alternatywne warunki. Gdyby alianci Ententy odmówili przystąpienia do negocjacji w ciągu dziesięciu dni, Rosja byłaby zmuszona zawrzeć odrębny pokój. Później okres odpowiedzi zostanie przedłużony do 9-tego stycznia 1918 roku
28.12.1917 odpowiedź Francji: M. Pichon, w swoim pierwszym przemówieniu jako minister spraw zagranicznych, powiedział we francuskim parlamencie:
Niemcy próbują wciągnąć nas w swoje maksymalistyczne negocjacje. Po cierpieniach, jakich doświadczyliśmy, nie możemy zaakceptować pokoju opartego na status quo. W porozumieniu z naszymi sojusznikami jesteśmy gotowi przedyskutować bezpośrednie propozycje dotyczące pokoju, ale nie natychmiast.
Rosja może zawrzeć odrębny pokój z naszymi wrogami lub nie. W obu przypadkach wojna będzie dla nas trwała. Sojusznik nas zawiódł. ... Ale z drugiego końca świata przybył kolejny Sojusznik. ...
Tajne traktaty opublikowane przez bolszewików! nie skompromitowały Francji. . . .
Wszyscy alianci za pośrednictwem swoich przedstawicieli złożyli w Piotrogrodzie tę samą deklarację, że w dniu, w którym w Rosji powstanie regularnie ukonstytuowany rząd oparty na woli narodowej, będziemy gotowi zbadać za jego pomocą nasze cele wojenne oraz warunki sprawiedliwego i trwałego pokoju. Przedstawiciele aliantów nie są w stanie uznać rządu, który zawarł zawieszenie broni bez konsultacji z aliantami, rozpoczął negocjacje w sprawie natychmiastowego pokoju, wzywając wszystkie walczące strony do natychmiastowej odpowiedzi, czy akceptują te negocjacje, i zagroził unieważnieniem wszystkich powstałych zagranicznych zobowiązań finansowych przez poprzednie rządy.
05.01.1918 odpowiedź Wielkiej Brytanii: Pan Lloyd George, brytyjski premier, przedstawiając przywódcom brytyjskiej Partii Pracy „charakter i cel naszych celów wojennych i warunków pokojowych”, powiedział o Rosji: "Polityka rosyjska od czasów rewolucji przeszła tak szybko przez tyle faz, że trudno mówić, jaka będzie sytuacja, gdy zaczną się dyskusje na temat ostatecznych warunków pokoju w Europie. . . .Obecni władcy Rosji są teraz zaangażowani bez porozumienia z krajami, które Rosja wciągnęła do wojny, w osobne negocjacje ze wspólnym wrogiem."
08.01.1918 Prezydent Wilson w odpowiedzi na "6 punktów Joffego" i zapytanie Trockiego przedstawia swoje 14 punktów programu pokojowego. W swoim orędziu mówi on także:
Przedstawiciele rosyjscy przedstawili nie tylko doskonale określone zasady, na jakich byliby skłonni zawrzeć pokój, ale także równie określony program konkretnego zastosowania tych zasad. Przedstawiciele mocarstw centralnych ze swej strony przedstawili zarys porozumienia, które, choć znacznie mniej określone, wydaje się podatne na dowolną interpretację, dopóki nie zostanie dodany ich szczegółowy program interpretacji. Program ten nie przewidywał żadnych ustępstw ani wobec suwerenności Rosji, ani wobec preferencji ludności, której losami się zajmował, ale jednym słowem oznaczał, że Państwa Centralne miały zachować każdą stopę terytorium okupowanego przez ich siły zbrojne - każda prowincja, każde miasto, każdy kawałek ziemi - jako stały dodatek do ich terytoriów i ich potęgi.(...)
Przedstawiciele rosyjscy nalegali, bardzo słusznie, bardzo mądrze i w prawdziwym duchu nowoczesnej demokracji, aby konferencje, które odbywają z mężami stanu Państw Centralnych, odbywały się przy otwartych drzwiach, a nie zamkniętymi i cały świat zgodnie z życzeniem był publicznością. Kogo jednak słuchaliśmy ze strony Państw Centralnych? Tych, którzy głoszą ducha i intencje rezolucji niemieckiego Reichstagu z 9 lipca 1917, ducha i intencje liberalnych przywódców i partii w Niemczech lub do tych, którzy opierają się i sprzeciwiają się temu duchowi i intencjom i nalegają na podbój i podporządkowanie? A może w rzeczywistości słuchamy obu, niepogodzonych, w otwartej i beznadziejnej sprzeczności? To są bardzo poważne i fundamentalne pytania. Od odpowiedzi na nie zależy pokój na świecie.
*********************************************************
Podsumowując:
14 punktów Wilsona zostało ogłoszonych w odpowiedzi na toczące się w tym czasie rokowania pokojowe pomiędzy Rosja Bolszewicką i Państwami Centralnymi a w szczególności na "6 punktów Joffego" przedstawionych w Brześciu nad Bugiem. Zostały one tam zignorowane zarówno przez Rosje Bolszewicką jak również Państwa Centralne.
Co to oznaczało w tym czasie dla Polski i Polaków?
Nic.
Podobnie jak nic nie znaczyły deklaracje Rosji Bolszewickiej "o samostanowieniu" narodów nad którymi nie mieli kontroli.
Po prostu kolejna kartka papieru podpisanego przez przywódcę państwa na innym kontynencie, które to państwo miało w tym czasie w Europie tylko 5 dywizji piechoty (po 9 miesiącach prowadzenia wojny!!!). Dla porównania walczące na "uchodźstwie" wojsko belgijskie czy serbskie miało po 6 dywizji, a armia bułgarska dywizji 12-cie. Niemcy tylko na froncie zachodnim 140 dywizji plus dodatkowe 80 na froncie wschodnim.
Całe ziemie Polski, były w tym momencie wcielone (Wielkopolska, Galicja) lub okupowane (Królestwo Polskie) przez Cesarstwa Niemieckie i Austro-Węgierskie i to one decydowały: czy i w jakiej formie Polska może po wojnie powstać.
Sytuacja zmieni się całkowicie dopiero 5 października 1918 roku, kiedy to nowy rząd Niemiec kanclerza Maksymiliana Badeńskiego za pośrednictwem Szwajcarii zwrócił się do prezydenta Wilsona z notą o rozpoczęcie rokowań w sprawie zawarcia rozejmu w oparciu o 14 punktów Wilsona. Austro Węgry zwróciły się w tym samym czasie do Wilsona z taką sama notą za pośrednictwem Holandii. Ale wtedy USA maja już 39 dywizji (wciąż mniej niż Włochy) w Europie.
Dwa dni później (7 października 1918) Rada Regencyjna w Warszawie (Aleksander Kakowski, Józef Ostrowski, Zdzisław Lubomirski - marionetkowa władza, marionetkowego państwa) ogłasza Odezwę do Narodu Polskiego: "Wielka godzina na którą cały naród polski czekał z upragnieniem już wybiła...".
Niektórzy w Polsce chcą obchodzić święto Niepodległość Polski w związku z ta datą. Warto wiedzieć co oznacza ta data w szerszym, międzynarodowym kontekście (propozycja zawieszenia broni w oparciu o 14 punktów wysunięta przez Niemcy i Austro-Węgry)?
A co oznacza data 11 listopada (formalne zawieszenie broni w Compiègne w oparciu o 14 punktów Wilsona)?
Jest jeszcze jedna data 28 czerwca 1919 roku - data podpisania Traktatu Wersalskiego, tez w oparciu o 14 Punktów Wilsona.
