Gráinne Ní Mháille* przybywa zza morza,
uzbrojeni wojownicy stanowią jej gwardię,
są Celtami, nie najeźdźcami, ani Hiszpanami,
i wypędzą stąd obcokrajowców.
Óró**, witaj w domu,
óró, witaj w domu,
óró, witaj w domu,
kiedy rozkwitła wiosna!***
Dzień dobry, dzisiaj porozmawiamy o jednej z najciekawszych postaci w historii Irlandii — Patricku Pearsie (albo w gaelickim
Pádraig Anraí Mac Piarais), liderze Powstania Wielkanocnego****. Będzie o poezji, irlandzkim mesjanizmie, specyficznym podejściu do kobiet, ale przede wszystkim o nietuzinkowej postaci, którą jest bohater wpisu.
Patrick Pearse urodził się w Dublinie 10 listopada 1879 w mieszanej, anglo-irlandzkiej rodzinie. Jego ojciec, James Pearse, był angielskim kamieniarzem przybyłym do Irlandii w okolicach roku 1850. Kamieniarstwo w połowie XIX wieku było wielce dochodowym zajęciem w Irlandii. Spowodowane było to ruchem katolickiej emancypacji od kościoła anglikańskiego, który siłą rzeczy wymagał nowych świątyń. W związku z tym, że brakowało na miejscu specjalistów od takich budowli, bardziej przedsiębiorczy angielscy architekci i kamieniarze, nader chętnie przyjmowali zlecenia na budowę katolickich świątyń. Jak wiadomo od wieków — religia, religią, a biznes, biznesem. W ramach ciekawostki mogę dodać, że podobne pochodzenie miał jeszcze jeden z liderów Rebelii — James Connolly. Matką Pearse'a była Margaret Brady, irlandzka katoliczka i córka handlarza węglem, pozostająca w cieniu znacznie starszego męża. Po latach Pearse powie o swoich pochodzeniu:
Widzę moją rolę po części jako ofiarę za to co wycierpiał lud mojej matki, oraz pokutę za to czego dokonał lud mojego ojca.
Sam James Pearse, mimo bycia Anglikiem, popierał irlandzki nacjonalizm, chociaż daleki był od ekstremizmu. Największy wpływ na wychowanie młodego Patricka miała jego ciotka Margaret, która zwykł on nazwyać
"swoją nauczycielką i powierniczką". Większość informacji na temat jego dzieciństwa pochodzi z zapisków jego siostry Margaret Mary Pearse. Stąd też wiemy, że był on na pewno chłopcem... nietuzinkowym. Jedną z jego ulubionych zabaw było przebieranie się za księdza i odprawianie mszy, w których uczestniczyła jego czwórka rodzeństwa (posiadał on również przybranego brata i siostrę z pierwszego małżeństwa ojca, jednak byli oni znacznie starsi niż dzieci z drugiego małżeństwa). Lubił też przebierać się za swoją siostrę Margaret i w tym stroju odwiedzać sąsiadów, którzy nie byli świadomi, że mają do czynienia z młodym Patrickiem. Był również blisko ze swoim młodszym bratem Williem, który więzy krwi przypłaci życiem*****. Od młodości jest on zafascynowany gaelicką poezją i literaturą, a jego bohaterami są legendarni irlandzcy herosi tacy jak Cú Chulainn.
Biznes ojca pozwala na prywatne kształcenie. Patrick kończy językoznawstwo oraz prawo i zostaje adwokatem. Bardziej od kariery prawniczej interesuje go jednak poezja oraz nauczanie. W 1908 roku zakłada on szkołę St. Enda, w której językiem nauczania jest irlandzki. Swoje utwory tworzy zarówno w języku gaelickim, jak i angielskim. Silny wpływ na jego twórczość miały jego relacje z kobietami.
Pierwszą, ważną postacią w życiu Patricka była jego przyjaciółka z dzieciństwa — niestety nie wiemy o niej praktycznie nic, poza faktem, że w młodym wieku umiera ona na jakiegoś rodzaju chorobę zakaźną. Drugą, najważniejszą kobietą w życiu Pearse'a była Eibhlín Nic Niocaill, członkini Ligi Gaelickiej i miłośniczka języka irlandzkiego. Ciężko dzisiaj mówić o charakterze ich relacji, która opierała się głównie na wymianie listów i nielicznych spotkaniach. Mogła mieć ona charakter romantyczny, była jednak platoniczna. W roku 1909 Eibhlín topi się podczas wycieczki w okolicach wysp Blasket. Od tej pory Padraig przedstawia kobiety w bardzo specyficzny sposób — na poły jako anioły, na poły jako męczenniczki w walce o sprawę irlandzką.
Patrick jest typem romantyka, niepasującym do swojej epoki — współcześni mu, opisywali go jako osobę niezaradną oraz trudną w kontaktach międzyludzkich. Wiemy też, że udało mu się dorobić długów. Dzisiejsi historycy podejrzewają, że mógł być osobą w spektrum autyzmu. Mając delikatnego zeza, fotografuje się tylko z prawego profilu. Nieumiejący w życie poeta zaczyna obsesyjnie myśleć o śmierci i szuka okazji do dołączenia do jakiejkolwiek grupy zbrojnej. Nie znajdując jej, mówi, że "ostatni Fenianie umarli". Dołącza on do Irlandzkiego Bractwa Republikańskiego, oraz zostaje zaproszony na inauguracyjne spotkanie założycielskie Irlandzkich Ochotników w 1913. Wtedy również powstaje jego najbardziej znany wiersz -
"The Rebel"/"Buntownik"
Jestem potomkiem ludu, ludu, który cierpi;
który nie ma niczego, tylko nadzieję,
nie ma bogactw, tylko pamięć o dawnej chwale.
Moja matka urodziła mnie w niewoli, w niewoli moja matka się urodziła,
(...)
Dzieci, z którymi się bawiłem, mężczyźni i kobiety, z którymi jadłem.
Mieli nad sobą panów, byli pod batem panów,
(...)
A teraz mówię, będąc pełen wizji:
Mówię do mojego ludu i mówię w imieniu mojego ludu do
Panów mojego ludu:
Mówię do mojego ludu, że jest święty,
(...)
I mówię do panów mojego ludu: Strzeżcie się
Strzeżcie się tego, co nadchodzi, strzeżcie się powstałego ludu
(...)
Tyrani... hipokryci... kłamcy!
W roku 1916 Patrick odnajduje tak długo oczekiwaną śmierć, rozpoczynając Powstanie Wielkanocne. Na schodach Głównego Urzędu Pocztowego w Dublinie odczytuje Proklamację Niepodległości Republiki Irlandii, zaczynającą się od słów:
Irlandczycy I Irlandki:
W imię Boga i zmarłych pokoleń, od których otrzymuje swoją starą tradycję narodową, Irlandia, poprzez nas, wzywa swoje dzieci pod swój sztandar i walczy o wolność!
Za udział w Powstaniu Patrick wraz z bratem zostają skazani na śmierć. Jeszcze w celi tworzy on swój ostatni wiersz,
"The Mother"/"Matka" który wyśle w liście do matki.
Nie mam do nich pretensji: Panie, nie mam pretensji
Moich dwóch silnych synów, których widziałam, jak wychodzili.
By złamać ich siłą i zginąć, oni i kilku,
w krwawym proteście dla chwalebnej sprawy
Patrick został rozstrzelany 3 maja 1916 roku w więzieniu Kilmainham Gaol. Jego ostatnie, zapisane dzień przed egzekucją, słowa brzmiały:
Kiedy miałem dziesięć lat, pewnej nocy padłem na kolana przy moim łóżku i obiecałem Bogu, że poświęcę swoje życie wysiłkowi na rzecz wyzwolenia mojego kraju. Dotrzymałem tej obietnicy. Jako chłopiec i jako mężczyzna pracowałem na rzecz wolności Irlandii. Czas, jak mi się wydawało, nadszedł i ruszyliśmy do walki. Cieszę się, że to zrobiliśmy. Wydaje się, że przegraliśmy. Nie przegraliśmy. Odmowa walki oznaczałaby przegraną, a walka to zwycięstwo. Zachowaliśmy wiarę w przeszłość i przekazaliśmy tradycję przyszłości.
Jedynym, wydanym po polsku, dziełem poety jest zbiór opowiadań (nazwany odkrywczo "Opowiadania") wydany w 2008 roku przez wydawnictwo Norbertinum.
Lista ilustracji:
-
Patrick Pearse
-
William James Pearse
-
Eibhlín Nic Niocaill
-
Szkoła St. Enda
-
Grainne Mhaol Ni Mhaille
Poprzednie wpisy o historii Irlandii:
-
Powstanie Wielkanocne
-
"Johnny I hardly knew Ye"
-
Cathal Brugha
-
Bitwa pod Crossbary
#pierogkulturalny #historia #ciekawostkihistoryczne #historycznewiersze #irlandia
*Graine O'Malley/Gráinne Ní Mháille — żyjąca w XVI wieku głowa rodu O'Malley, trudniąca się piractwem.
** Óró/Oh-ro - gaelickie zawołanie oznaczające radość, Anglicy zostawiają je w oryginale, więc tak też będę go używał. Najbliższym polskim odpowiednikiem będzie pewnie wypowiedziane z radością "Och!".
*** tradycyjna ballada
"Óró, sé do bheatha abhaile" - z tekstem autorstwa Patricka Pearse'a
****w irlandzkiej historiografii do dzisiaj trwa dyskusja, pt. kto był formalnym liderem Powstania — Pearse, czy Thomas Clarke. Osobiście stoję w rozkroku, uznając rolę Pearse'a jako głównego ideologa, a Clarke'a jako organizatora i wykonawcę.
***** Willie Pearse zostanie rozstrzelany w roku 1916 jako jeden z 16 "liderów" Powstania. Wiemy jednak, że była to raczej angielska zemsta za rolę jego brata w tych wydarzeniach.
