Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część XIV (ostatnia)
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Ponownie odjeżdżamy. Tutaj również wszystko jest jak na wojnie. Ulice miasta są zastawione strażnikami, drutami i chevaux-de-frise[kozły hiszpańskie]. Wiadomość o naszym przybyciu rozeszła się z niewiarygodną szybkością, a ludzie patrzą na nas złowrogo.

”Boches[pejoratywnie o Niemcach] są tutaj! Książę koronny!”

Jest prawie pierwsza, gdy wjeżdżamy do prefektury. Na placu poniżej szaleje rozwrzeszczany tłum, składający się głównie z Belgów. 
Baron van Hoevel tot Westerflier przyjmuje nas z całkowicie humanitarnym i wielkodusznym zrozumieniem naszego położenia i stara się na wszelkie sposoby złagodzić naszą melancholijną sytuację. On również oświadcza, że nasze przybycie było całkowitym zaskoczeniem dla holenderskiego rządu i że należy poczekać na dalsze decyzje. Następnie zostawia nas samych w zimnym blasku dużej sali prefektury. 

Niezależnie od tego, jak taktownie można to zrobić, jak umiejętnie można zasłonić rzeczywistość, człowiek czuje, że w końcu jest więźniem, że nie jest już wolnym człowiekiem, panem własnych decyzji, że jest osobą, która może zostać zmuszona do pozostania lub zmuszona do odejścia. Do wszystkich innych udręk dochodzi teraz poczucie, że nosi się niewidzialne kajdany. Siedzimy bezczynnie wokół stołu na bardzo reprezentacyjnych krzesłach; albo kręcimy się niespokojnie po pokoju, albo wpatrujemy się tępo w wysokie okno. Co się teraz wydarzy? Wskazówki zegara wydają się ledwo poruszać; czasami wydaje mi się, że całkowicie się zatrzymały. Co gorsza, biedny Zobeltitz leży skulony z bólu na ławce pokrytej pluszem. Od czasu do czasu któryś z nas mówi raczej do siebie niż do reszty. Jest to zawsze to samo, jedna z tych myśli, które kłębią się w naszych głowach i których nie możemy właściwie pojąć; i nikt nie odpowiada. 

Od czasu do czasu rozlega się pukanie do drzwi. Wszyscy są pełni oczekiwania. Ale to nic; tylko gubernator wysyłający zapytanie o nasze życzenia lub komendant policji informujący nas, że wciąż czeka na instrukcje. I znowu jesteśmy sami, nasze myśli zajęte są przeszłością, od której jesteśmy fizycznie oddzieleni, lub zwrócone ku przyszłości, której nie możemy zobaczyć. Z zadumą pytamy samych siebie:

” Co dzieje się za nami, podczas gdy my czekamy tutaj jak zwierzęta w klatce? Co w polu, wśród ludzi, którzy byli naszymi towarzyszami przez cztery i pół roku? Co w ojczyźnie? Co w domu wśród naszych żon i dzieci?” 

Zobeltitz wstał z trudem i skradał się po pokoju. Od czasu do czasu jego szczere, ciemne oczy łypią na mnie. Pomimo wszystkich tortur jego żołądka, który już dawno powinien być pod nożem chirurga, patrzy na mnie tak, jakby chciał coś dla mnie zrobić. Następnie zatrzymuje się w kącie przed białym popiersiem Wilhelma Orańskiego[król Holandii], który spogląda wygodnie i dostojnie ze swojego piedestału. Zobeltitz kiwa do niego głową i mówi filozoficznie:

„Tak, tak, mój drogi Van Houtenie, nigdy nawet nie marzyłeś, że do tego dojdzie, prawda?”.

Jak wiele goryczy może zostać złagodzone przez taki nagły przypływ humoru pośród rozpaczy! Męczeństwo czekania jest prawie łatwiejsze. Baron przygotował dla nas kolację. Pomimo naszych protestów, prawdziwy obiad. To wszystko ma dobre intencje, ale w nastroju, który trzyma nas teraz w szponach, ledwo możemy przełknąć kęs. 

W końcu, przed północą, wszystko jest ustalone. Na razie mamy znaleźć schronienie w zamku Hillenraadt, należącym do hrabiego Metternicha. Znowu jesteśmy w otwartych samochodach, z policjantem obok nas. Ulice, przez które przejeżdżamy, są odgrodzone przez patrole marees chaussees, zgodnie z mądrymi i właściwymi rozkazami pułkownika Schrodera. Nad krajobrazem unosi się mroźna mgła, która sprawia, że noc jest jeszcze bardziej nieprzenikniona. Tylko światła poszukiwawcze wydają białe lejki w ciemności, w którą się spieszymy. To tak, jakby w jednej chwili groziły, że nas pochłoną, a w następnej oddalały się niczym zjawy.

W ten sposób mijają dwie godziny. Następnie zatrzymujemy się przed zamkiem hrabiego w pobliżu Roermond. Zdejmujemy płaszcze w wielkiej sali, słabo oświetlonej świecami. Jesteśmy sztywni z zimna, nieszczęśliwi w sercu i pozbawieni korzeni na obcej ziemi. Nagle po schodach schodzi pani domu, młoda blondynka ubrana na czarno, z łańcuszkiem pereł na smukłej szyi. Wszelkie poczucie obcości znika przed tymi ciepłymi i współczującymi oczami. Od tego momentu, przez całe te niewymownie trudne dziesięć dni, które spędzamy w zamku Hillenraadt, ta miła kobieta opiekuje się nami z najdelikatniejszym taktem i staje się dla mnie dobrą przyjaciółką, z którą mogę porozmawiać o wielu dręczących kwestiach. 

Hrabina jest wierzącą katoliczką i bardzo cierpi z powodu nieszczęścia, które spadło na nasz kraj; ponadto bardzo martwi się o swojego męża, który w tych dniach rewolucji przebywa w Berlinie. W ten sposób mija dziesięć dni, podczas których, gdy złe wiadomości następują po złych wiadomościach z pola i z domu, prowadzone są negocjacje z rządem holenderskim w sprawie naszej przyszłości. W trakcie tych rozmów okazuje się, że okoliczności zewnętrzne zmuszają Holandię do połączenia kwestii mojego internowania z moim przyjazdem i chęcią tymczasowego pobytu na neutralnej ziemi. 

Tylko w ramach gwarancji dla zewnętrznego świata neutralne państwo może udzielić mi gościny lub próbować przeciwstawić się żądaniom „ekstradycji”. W ten sposób nagle znalazłem się w sytuacji przymusowej. Biorąc pod uwagę zawarcie rozejmu 11 listopada, możliwość zaistnienia takiej sytuacji nigdy nie przyszła nikomu do głowy podczas rozważania za i przeciw mojej podróży, ani mnie, ani mojemu szefowi sztabu, ani dżentelmenom wokół mnie, ani sekretarzowi stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, ani Jego Ekscelencji von Hintze, ani Naczelnemu Dowództwu. Wszyscy byliśmy przekonani, że mogę rościć sobie dokładnie takie same prawa, jak wszyscy dżentelmeni z cesarskiego dworu, z których żaden nie był internowany ani nie miał być internowany, a ich ruchy pozostawiono ich własnemu uznaniu. 

Pomimo związanych z tym trudności i udręk, te dyskusje i negocjacje są prowadzone przez przedstawicieli rządu holenderskiego w duchu prawdziwego humanitaryzmu. W pełnej zgodzie z charakterem Holendrów, każdy z ludzi, z którymi mieliśmy kontakt w tej sprawie, okazał się sprawiedliwy, bezstronny i gotowy do obrony swoich osobistych przekonań. 

W końcu otrzymujemy jakąś wskazówkę co do mojej przyszłości. Pułkownik Schroder przynosi mi wiadomość, że holenderski rząd wyznaczył wyspę Wieringen na moją rezydencję. Wieringen? Wyspę Wieringen? Nikt w domu nie wie, gdzie może być ta wyspa! Wieringen? Słyszę tę nazwę po raz pierwszy w życiu; nie mam o niej pojęcia, nie przywiązuję do niej żadnej wagi. A teraz, gdy piszę te wspomnienia, mieszkam od prawie trzech lat na tym małym skrawku ziemi porośniętej morzem. 

Nawet ten ostatni etap podróży na wygnanie jest pełen drobnych przeszkód, irytacji i przykrości. Wczesnym rankiem żegnamy się z naszą miłą hrabiną, ponieważ pociąg odjeżdża ze stacji Roermond o siódmej. Na naszego towarzysza wyznaczono holenderskiego kapitana. Około pierwszej jesteśmy w Amsterdamie, wielu ciekawskich tłoczy się na dworcu, jest też kordon żołnierzy, a przed trzecią docieramy do Enkhuizen, położonego na uboczu miejsca nad brzegiem Zuyder Zee. Jak dowiedzieliśmy się po drodze, jacht parowy Departamentu Statków Wodnych ma się tu z nami spotkać i zabrać nas na wyspę Wieringen. 

Ale we mgle jacht szybko wpadł na piaszczystą ławicę przy Enkhuizen i błaga o zwolnienie z misji. Podczas mojego przymusowego pobytu w Enkhuizen ludność wyraża swoje uczucia w krzykach, wrzaskach, gwizdach i przekleństwach. Poprzez jednoznaczny gest w kierunku szyi, po którym następuje ruch ręki w górę, tłum, z niezwykłym nakładem mimiki, daje mi jasno do zrozumienia, jak dokładnie karykatura mojej osoby wyprodukowana i rozpowszechniona przez propagandę Ententy utrwaliła się w ich umysłach. W każdym razie wszystko to nie do końca ożywia uczucia. Po długiej sprzeczce ostatecznie zdecydowano się wejść na pokład małego holownika parowego i poszukać naszego jachtu. Morze się uspokoiło, weszliśmy na pokład i dotarliśmy na wyspę około południa przy spokojnej, zimowej pogodzie. 

Niezapomniane jest wrażenie tego momentu, w którym po raz pierwszy postawiłem stopę na twardym gruncie tego małego zakątka ziemi. Port znów jest zatłoczony ludźmi. Są tu spokojni i nieufni autochtoni, wpatrujący się w to osobliwe miejsce zakwaterowania; są też reporterzy ze wszystkich stron świata i zręczni fotografowie. Czujesz się jak rzadkie zwierzę, które w końcu udało się złapać. Chciałbym powiedzieć każdemu z tych zapracowanych ludzi:
” Nie pytaj o nic i zejdź z drogi ze swoim pytającym aparatem. Chcę ciszy; chcę zebrać myśli i uporządkować swoje myśli po całej tej katastrofie i nic więcej!”.
Archaicznym pojazdem, z pewnością najlepszym, jakim może pochwalić się wyspa, udajemy się do wioski Oosterland. Czcigodny samochód pachnie olejem, stęchlizną i starą skórą. Nawet jeśli zamknę oczy i przypomnę sobie tamtą godzinę, czuję ten nieuchronny zapach. Zatrzymujemy się na małej plebanii, która jest w bardzo złym stanie. Wszystko jest puste i opustoszałe. Kilka rozklekotanych, starych mebli to straszliwe widma samotności i nudy. Na zewnątrz zdezelowany wóz obraca się z jękiem na osiach i odjeżdża przez mgłę w kierunku domu.

Do domu! Myśl o tym prawie mnie dusi. Kolejne dni i tygodnie są tak beznadziejne i ołowiane, że niemal nie do zniesienia. Jak więzień, jak wyjęty spod prawa, poruszam się wśród tej niewielkiej grupy ludzi, którzy odwracają się, spuszczając nieśmiałe twarze, gdy przechodzą lub co najwyżej, patrzą na mnie pytająco półprzymkniętymi oczami. Jestem krwiożerczym zabójcą dzieci; ludzie są wściekli na rząd za to, że nałożył taki ciężar na tę uczciwą wyspę i pozwolił mi wędrować po niej bez ograniczeń. Burmistrz, Peereboom, ma przed sobą nie lada zadanie; trudno jest uspokoić te wzburzone dusze.
A z domu napływają absolutnie rozdzierające serce wieści o przebiegu wydarzeń! Nie mamy niemieckich gazet. Tylko z holenderskich czasopism, które są nieaktualne, zanim do nas dotrą, możemy przeliterować tenor telegramów z Londynu, Paryża i Amsterdamu; a ich ton to „krew i tumult”, pałac ostrzelany i splądrowany, dominacja marynarzy, bitwy spartakistów, groźba inwazji Ententy.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część XIII 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Następna noc [11 na 12 listopada 1918] jest bezsenna i niespokojna. 
Zamierzamy wyruszyć wczesnym rankiem, aby przekroczyć granicę z Holandią. Dwa samochody tylko z najbardziej niezbędnym bagażem. Rozmawialiśmy o tym przez wiele dni, a w nocy nie myślałem o niczym innym, ale teraz, gdy stoi to przede mną w całej swojej rzeczywistości, trudno mi to sobie uświadomić. 

Chciałbym opuścić kwaterę główną Trzeciej Armii po cichu i bez zbędnych słów. To, co można powiedzieć, zostało powiedziane. Każdy wojskowy obowiązek został wypełniony do ostatniej chwili. Dowództwo Grupy Armii, które dotychczas mi powierzono, przeszło w ręce generała porucznika von Einem wraz z nadejściem zawieszenia broni. Odejście jest surowym przymusem. Po co jeszcze bardziej obciążać serce?

Ale kiedy wchodzę do sali, cały personel kwatery głównej jest tam w pełnych mundurach i hełmach, nawet urzędnicy i sanitariusze. Przed nimi, opierając się na swojej szabli, stoi stary generał pułkownik von Einem; obok niego jest jego szef sztabu, mój dobry Klewitz, ten wspaniały żołnierz, nigdy nie zrażony, chociaż sprawy były często tak czarne! Tylko że w jego mocnych rysach jest coś, czego nigdy wcześniej nie widziałem.
Einem mówi krzepiące, głębokie słowa, wiarę w nową przyszłość! Trzy wiwaty na cześć głównodowodzącego Grupy Armii wypełniają salę i rozbrzmiewają nad moją głową. Głównodowodzącego Grupy Armii? Czy nadal nim jestem? Być może w tej chwili generał-feldmarszałek trzyma w rękach mój list z rezygnacją.
Nie mogę mówić, nie mogę odpowiedzieć. Ściskam dłonie starych, sprawdzonych oficerów i widzę łzy na policzkach żołnierzy. Musimy ruszać. 

Po drodze musimy zatrzymać się w sztabie Pierwszej Armii, który ma swoją kwaterę w malowniczym zamku Rochefort w Ardenach, niedaleko Namur. Tam, u generała von Eberhardta, który przez długi czas był zaufanym dowódcą mojej Grupy Armii, muszę spotkać się z moim szefem sztabu. W ten sposób mam kolejne gorzkie pożegnanie z nim, z człowiekiem, który w najtrudniejszym okresie wojny stał najbliżej mnie jako mój wojskowy asystent i doradca, i któremu za wszystko, co dał mi jako żołnierz i człowiek, jestem tak głęboko wdzięczny. Wszyscy jesteśmy głęboko poruszeni, gdy podpisuję ostatni rozkaz armii do moich żołnierzy.

A teraz nadszedł moment rozstania. Ledwo mogę się oderwać. Ale to moi ludzie muszą mnie ponaglać. Müldner od jakiegoś czasu trzyma dla mnie w pogotowiu czapkę, szarą czapkę piechoty; sądzi, jak przypuszczam, że w tej udręce i roztargnieniu nie zauważę, co to jest; chce mnie w nią przebrać, w swojej czułej trosce wyobrażając sobie, że będę bezpieczniejszy i trudniejszy do rozpoznania w tym nieprzyzwyczajonym kolorze.

„Nie, chcę moją husarską czapkę także na tę ostatnią podróż! Nikt nie zrobi mi krzywdy!”

A teraz udają, że nie mogą jej znaleźć. Ale ja czekam i w końcu czarna czapka z trupią główką pojawia się, a ja ponownie ją zakładam. Spoglądam w ich wierne oczy; możemy tylko pokiwać głowami; słowa grzęzną w gardle. Schulenburg szarpnął się:

„Jeśli zobaczysz mojego pana i cesarza tam w Holandii”, potem i on się załamuje. 

Silnik warczy i ruszamy. Przejeżdżamy przez tyły dwóch rozpadających się armii, obszarów, które w szalonym pośpiechu odłączają się od mocno ugruntowanego porządku czteroletniej kampanii. Nasze samochody są szare; wiozą moich trzech wiernych towarzyszy i mnie do samego końca. Z przodu jadą Müller i Müldner, a ja z chorym Zobeltitzem w drugim samochodzie. Wszędzie są żołnierze, salutują i krzyczą. Nie, miałem rację; nikt nie będzie mi przeszkadzał. Odwzajemniam ich saluty i nie mogę przestać myśleć: „Gdybyście tylko wiedzieli, jak się teraz czuję”. 

Nasza trasa wiedzie przez Andenne do Tongern. Belgijska ziemia; wszędzie w miastach powiewają belgijskie flagi, a ludność świętuje święto. Co więcej, wygląd naszych rodaków zmienia się wraz z oddalaniem się od frontu. Tłumy mężczyzn, którzy kiedyś byli żołnierzami, teraz dryfują bez dyscypliny. Okrzyki, które nie są już przyjazne, witają nasze uszy. Nieustannie powtarzane są głupie slogany z tamtych czasów; zuchwalstwo i przechwałki, każdy zuchwalec próbuje prześcignąć drugiego w okazywaniu buntu i niesubordynacji, krzycząc:

„ Wyciągamy noże!”[oryg. Messer Raus!] „Idź po niego!” „Krew sie leje!"

Ale nigdzie się nie zatrzymujemy. W pewnym miejscu mijamy transport bydła prowadzony przez żołnierzy Landsturmu. Jeden ze staruszków, przechodząc blisko samochodu i wymachując czerwoną flagą nad swoimi wołami, przeklina mnie na całego; oficerowie, jak mówi, są winni temu wszystkiemu; trzymali go dzień, w którym jest na wpół głodny! 

To naprawdę zbyt wiele dla mnie i tak obrzucam nieszczęśnika wyzwiskami, że drżący i biały jak prześcieradło oddaje salut za salutem. Nędzny motłoch, który nigdy nie stawił czoła wrogowi, a teraz bawi się w rewolucję!

Tuż przed Vroenhoven widzimy ostatnie niemieckie oddziały; są to oddziały Landsturmu, uciekające w kierunku domu.

W pobliżu Vroenhoven zatrzymujemy się przy holenderskim drucie kolczastym. Moje serce bije głośno, gdy wyskakuję z samochodu. Doskonale zdaję sobie sprawę, że kilka kroków przede mną jest decydujących. Bezlitosne i dręczące sceny z ostatnich kilku dni znów przelatują mi przez myśl: Spa, cesarz, marszałek polny, twarz Grönera, mój Schulenburg, adiutant i niezłomny przeciwnik wszystkich innych; list ojca i decyzja z Berlina, która zwalnia mnie ze służby i usuwa mi grunt spod nóg. Nie, tak musi być; tak musi być; nie ma innej drogi. Nagle przyszły mi do głowy słowa, które generał von Falkenhayn zwykł do mnie wołać, gdy jako chłopiec musiałem pokonać jakąś trudną przeszkodę na koniu:
„Przerzuć najpierw serce, reszta pójdzie za tobą”.
Następnie robię kilka kroków przed sobą. Niewyraźne, zamazane i niepewne jest moje wrażenie tego, co nastąpiło później. Otaczają mnie ludzie, towarzysze (Müller, śmiertelnie poważny i Müldner, opanowany, żołnierski, praktyczny i jasny jak zawsze) i nieznajomi. 

Jest wśród nich młody, całkowicie normalny holenderski oficer, który na początku jest tak zaskoczony, że nie może pojąć sytuacji i nie wie, co z nami zrobić. Ale widzi, że nie możemy tu zostać; w konsekwencji zostajemy zabrani przez strażnika do małej gospody, gdzie sympatyczna i cicha obsługa podaje nam gorącą kawę.
W międzyczasie dzwonią do Maastricht. Wraca młody oficer. Sam jest przytłoczony ciążącym na nim obowiązkiem: musi zażądać oddania naszej broni. Następuje chwila intensywnej goryczy, którą można znieść tylko dzięki taktowi proszącego. Baron von Hünefeld i baron Grote przybywają z Maastricht. Wkrótce przybywa pułkownik Schroder z żandarmerii wojskowej wraz ze swoim adiutantem. Nasz dalszy los leży w jego rękach. Działa energicznie. Dzwonią telefony i wysyłane są telegramy. Raporty, zapytania, przepisy, których należy przestrzegać. W ten sposób nasze przeznaczenie zaczyna się kształtować. W każdym razie najpierw musimy udać się do prefektury w Maastricht i czekać na decyzję rządu w rezydencji gubernatora prowincji Limburg.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część XII 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Jedenasty dzień listopada 1918 roku jest zimny i ponury. W kwaterze głównej Trzeciej Armii nie widać ani śladu rewolucji. Od szefa aż po najniższego sanitariusza, wszystko jest nienaganne, a widok bystrości i odwagi żołnierzy to czysta przyjemność. Gdyby nie to, że wszystkie niewypowiedzianie gorzkie doświadczenia ostatnich kilku dni są niezatarte w moim mózgu, na widok tego doskonałego porządku mógłbym sobie wyobrazić, że budzę się ze strasznego snu. Klewitz powiedział mi przy okazji, że wśród jego personelu łączności telefonicznej powstała rada żołnierska, ale szybko położył jej kres, a ludzie przyszli do niego później, aby przeprosić.

Po południu zgłosił się do mnie dowódca Pierwszej Dywizji Gwardii, generał Eduard von Jena, oraz jego oficer sztabowy, kapitan von Steuben. Obaj są świetnymi, sprawdzonymi ludźmi. Byliśmy bardzo poruszeni, a kiedy mnie opuszczali, mieli łzy w oczach.
Po południu zadzwoniłem też do moich adiutantów w Vielsalm. Donoszą, że w sprawie negocjacji z rządem ponownie komunikują się z Berlinem, ale nie podjęto jeszcze żadnych decyzji. Żądam jednej rzeczy, a mianowicie, aby nie dokonywano żadnych rozstrzygających ustaleń, aby ostateczną decyzję pozostawiono mnie. A więc czekajcie! 

Czekać? Czekać na jakiś cud? Czy w tym wszystkim, co już wiem, w tym wszystkim, co jest ledwie ukryte pod pozorami dyskusji i negocjacji, nie jest wyraźnie słyszalne „nie” panów w Berlinie? I rzeczywiście, jeśli mają zachować władzę, którą sobie uzurpowali, czy mogą postępować inaczej? A jeśli chcę, aby nasz biedny i często doświadczany kraj miał pokój, czy mogę odrzucić ich „nie”?

Jedno niezapomniane wrażenie z tego dnia muszę tu zapisać. Jest wieczór. Pogrążony w bolesnych myślach, spaceruję samotnie po parku zamkowym. Schroniłem się w tej samotności i odosobnieniu, aby spojrzeć w twarz ostateczności, która ma się wkrótce urzeczywistnić.
I rozumuję w ten sposób. Kiedy to „nie”, które z pewnością nadejdzie, pozbawi cię miejsca obok twoich towarzyszy i pozbawi cię odpowiedzialności i obowiązków aktywnego żołnierza, co wtedy? Czy wsiądziesz do jednego z pociągów w Liege lub Herbesthal i pojedziesz do Berlina, aby nie stać się zarzewiem zamieszek, pozostając z żołnierzami? Czy będziesz tam żył jako bezczynny dżentelmen, biernie obserwując, jak w dzikim szale i szalonym delirium ich zmęczonych, oszalałych i wprowadzonych w błąd umysłów naruszają wszystko, co tradycja uczyniła tak świętym dla ciebie i dla nich? A może chciałbyś być tam jako osoba, na którą zwróciły się wszystkie ich kłótnie?

” Nie!”
Ale druga droga otwiera się w momencie, gdy jesteś zmuszony przez ich „Nie” do porzucenia pragnienia powrotu do domu z wojskiem, w chwili, gdy zostaniesz obalony przez nowych władców i zwolniony ze służby. Ta droga jest drogą przez granicę [Holandia nie brała udziału w wojnie i była najbliższym krajem neutralnym]. Tam, z dala od wszystkich fermentujących konfliktów, możesz poczekać kilka tygodni, aż najgorsza burza minie, a rozsądek i rozeznanie pomogą przywrócić porządek. Wtedy, najpóźniej po zawarciu pokoju, mógłbyś wrócić do swojej żony i dzieci oraz do nowej pracy, która czeka na ciebie i każdego innego Niemca.

Myślę o moim ojcu, którego w ten sposób mógłbym znów zobaczyć i ogarnia mnie cała gorycz tej rozłąki i tego wygnania. Wczesny zmierzch spowija jesienne drzewa; pada śnieg, a od mokrych, spleśniałych liści i przemoczonej ziemi bije przenikliwy chłód. Nagle, wzdłuż drogi na zewnątrz, maszeruje kompania. Mężczyźni śpiewają naszą starą żołnierską pieśń:
”Nach der Heimat mocht' ich wieder”

Śpiew! Marsz! „Dobry Boże”, myślę sobie. Walczę z moimi uczuciami najlepiej jak potrafię; ale są dla mnie zbyt silne, nie mogę się im oprzeć. Mimo to śpiewają teraz łagodniej i bardziej odlegle niż wtedy. Ale to w ciemności i samotności, w której nikt nie mógł mnie zobaczyć, pokonało mnie. Późnym wieczorem nadeszło oświadczenie rządu, że po wysłuchaniu rady ministra wojny, generała Scheücha, muszą odmówić mi dalszego pozostawania w Wyższym Dowództwie Grupy Armii. Nowy głównodowodzący nie miał już ze mnie żadnego pożytku. Nie pozostało mi więc nic innego, jak napisać list pożegnalny. Brzmiał on następująco:

SZANOWNY GENERALE FELDMARSZAŁKU,

W tych najcięższych dniach życia mego ojca i mego muszę błagać o pożegnanie się z Waszą Ekscelencją w ten sposób. Z głębokim wzruszeniem zostałem zmuszony do podjęcia decyzji o skorzystaniu z sankcji udzielonej przez Waszą Ekscelencję na moje zrzeczenie się stanowiska głównodowodzącego i na razie zamieszkam za granicą. Dopiero po ciężkich wewnętrznych zmaganiach byłem w stanie pogodzić się z tym krokiem; ponieważ rozdziera każde włókno mojego serca, aby nie móc poprowadzić z powrotem do domu mojej Grupy Armii i moich dzielnych żołnierzy, którym Ojczyzna zawdzięcza tak nieskończony dług. Uważam jednak za ważne, aby jeszcze raz przedstawić Waszej Ekscelencji, w tej godzinie, krótki szkic mojej postawy i błagam Waszą Ekscelencję, aby wykorzystał moje słowa, które mogą wydawać się dla Ciebie odpowiednie. 

W przeciwieństwie do wielu niesprawiedliwych opinii, które starały się przedstawić mnie jako zawsze podżegającego do wojny i reakcjonistę, od samego początku opowiadałem się za poglądem, że ta wojna była dla nas wojną obronną; a w latach 1916, 1917 i 1918 często podkreślałem, zarówno ustnie, jak i pisemnie, opinię, że Niemcy powinny dążyć do zakończenia wojny i że powinny być zadowolone, gdyby mogły utrzymać swoje status quo przeciwko całemu światu. Jeśli chodzi o politykę wewnętrzną, byłem ostatnim, który sprzeciwiał się liberalnemu rozwojowi naszej konstytucji. Tę koncepcję przekazałem na piśmie cesarskiemu kanclerzowi, księciu Maxowi z Badenii, zaledwie kilka dni temu. Niemniej jednak, kiedy gwałtowny rozwój wydarzeń zrzucił mojego ojca z tronu, nie tylko nie zostałem wysłuchany, ale jako książę koronny i następca tronu zostałem po prostu zignorowany.

Dlatego proszę Waszą Ekscelencję o przyjęcie do wiadomości, że składam formalny protest przeciwko temu naruszeniu mojej osoby, moich praw i moich roszczeń. Pomimo tych faktów byłem zdania, że biorąc pod uwagę poważne wstrząsy, jakie armia musiała ponieść w wyniku utraty cesarza i naczelnego wodza, a także haniebnych warunków zawieszenia broni, powinienem pozostać na swoim stanowisku, aby oszczędzić jej nowego rozczarowania związanego ze zwolnieniem księcia koronnego ze stanowiska naczelnego dowódcy wojskowego. W tym również kierowałem się ideą, że nawet jeśli moja osoba może być narażona na najbardziej bolesne konsekwencje i konflikty, utrzymanie razem mojej Grupy Armii zapobiegnie dalszej katastrofie naszej Ojczyzny, której wszyscy służymy. 

Te konsekwencje dla mnie samego powinienem był znieść w przekonaniu, że wyświadczam przysługę mojemu krajowi. Ale postawa obecnego rządu musiała być również wzięta pod uwagę przy podejmowaniu decyzji, czy mam kontynuować dowodzenie wojskiem. Od tego rządu otrzymałem zawiadomienie, że nie przewiduje się dalszej aktywności wojskowej z mojej strony, chociaż powinienem być przygotowany na przyjęcie ewentualnego zatrudnienia. Wierzę zatem, że pozostałem na stanowisku tak długo, jak wymagał tego ode mnie honor oficera i żołnierza. 

Wasza Ekscelencja przyjmie jednocześnie do wiadomości, że kopie tego listu zostały wysłane do ministra królewskiego dworu, pruskiego ministerstwa stanu, wiceprzewodniczącego Izby Deputowanych, przewodniczącego Izby Wyższej, szefa gabinetu wojskowego, szefa gabinetu cywilnego i kilku dowódców wojskowych, z którymi jestem bliżej zaznajomiony. Żegnam się z Waszą Ekscelencją z gorącym życzeniem, aby nasza ukochana Ojczyzna znalazła drogę wyjścia z tych ciężkich burz do wewnętrznego uzdrowienia i do nowej, lepszej przyszłości. 

Kończąc, pozostaję z poważaniem,

(Podpisano) Wilhelm, Książę Korony Cesarstwa Niemieckiego i Prus.
Do Jego Ekscelencji Marszałka Polowego Generała von Hindenburga, Szefa Sztabu Generalnego Armii Polowej. Kwatera Główna.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część XI 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Wczesnym rankiem 10 listopada 1918 roku naradzałem się z moim szefem sztabu, hrabią Schulenburgiem, nad sytuacją powstałą po wyjeździe cesarza i możliwościami, jakie mi pozostawiono. Ja sam nadal skłaniałem się ku oporowi. 

Walczyć z rewolucją? 

Ale tylko Hindenburg, człowiek, w którego ręce cesarz powierzył naczelne dowództwo nad wojskami na froncie i wojskami w kraju, i któremu ja sam podlegam jako żołnierz i jako dowódca mojej Grupy Armii, tylko ten jeden człowiek ma prawo wezwać nas do takiej walki. I kiedy my wciąż mówimy o nim i o decyzjach, które być może podejmie, nadchodzi raport ze Spa, że oddał się do dyspozycji nowego rządu! W ten sposób każda myśl o walce zostaje wysadzona w powietrze, a wszelkie przedsięwzięcia przeciwko nowym władcom są skazane na niepowodzenie. Z Hindenburgiem i hasłem porządku i pokoju można było wiele uratować; przeciwstawiając się mu, można było stracić tylko więcej, a mianowicie niemiecką krew oraz perspektywę zawieszenia broni i pokoju.

Dlatego każda pokusa odzyskania mojej dziedzicznej władzy siłą musi zostać odrzucona; a jedyne, co może trwać, to moje pragnienie, aby w każdym przypadku wypełniać mój obowiązek jako żołnierz, który przysiągł wierność swojemu cesarzowi i jest winien posłuszeństwo przedstawicielowi wyznaczonemu przez tego cesarza. W związku z tym zachowam dowództwo w moich rękach i bezpiecznie poprowadzę powierzone mi oddziały do domu, w porządku i dyscyplinie. Hrabia von der Schulenburg popiera to postanowienie swoją radą; podobne poglądy wyrażają moi dowódcy armii von Einem, von Hutier, von Eberhardt i von Boehn, z których niektórzy prezentują się rano w sztabie Grupy Armii, podczas gdy z innymi komunikujemy się telefonicznie. 

Żaden z nich nie jest głęboko dotknięty tymi nieszczęsnymi dekretami; żaden z nich nie patrzy na wydarzenia w Berlinie i Spa ze zdumieniem. Wciąż powraca to samo pytanie: ”A Hindenburg?” I ciągle ta sama odpowiedź: „Generał Gröner”

Po długiej dyskusji za i przeciw, opuściłem Vielsalm po południu. Schulenburg radzi mi, abym podczas negocjacji z Berlinem udał się bliżej oddziałów na froncie i czekał na decyzje rządu w miejscu bardziej oddalonym od demoralizacji, która prawdopodobnie znajdzie łatwiejszy wyraz za liniami frontu. Z drugiej strony konieczne jest wybranie miejsca dostępnego przez telefon. Dlatego ostatecznie uzgodniono, że na razie udam się do kwatery głównej Trzeciej Armii.

Tej przejażdżki nigdy nie zapomnę. Mój oficer ordynansowy, Zobeltitz, i oficer łacznikowy Grupy Armii, kapitan Anker, towarzyszą mi, podczas gdy moi dwaj adiutanci, Müldner i Müller, zostali na miejscu, aby prowadzić dalsze negocjacje z rządem. W jednym z miejsc, przez które przejeżdżaliśmy, mój samochód został otoczony przez setki młodych żołnierzy, którzy powitali mnie okrzykami i pytaniami. Jest to baza rekrutów Gwardii; żaden z chłopaków nie uwierzy w doniesienia o rewolucji i błagają mnie, abym maszerował z nimi do domu. Są gotowi roznieść wszystko na kawałki! 

Kiedy usłyszeli, że Hindenburg również oddał się do dyspozycji nowego rządu, zamilkli. Wydawało się to dla nich nie do pojęcia. Ściskam wiele rąk;
Słyszę za sobą okrzyki młodych głosów:
”Auf Wiedersehen!”
Drodzy, wierni niemieccy chłopcy, teraz bez wątpienia niemieccy mężczyźni!

W trudzie przemierzamy niewiarygodne wiejskie drogi i leśne ścieżki; około dziewiątej docieramy do celu. Ale nigdzie nie widać sztabu! Przypadkowo w ciemności pojawia się lekarz weterynarii i informuje nas, że nigdy nie było tu żadnego sztabu. Nazwa kwatery głównej Trzeciej Armii pojawiająca się dwukrotnie, została błędnie wskazana na mojej mapie. Ale on wskaże nam drogę do następnego miejsca, gdzie wczoraj znajdował się sztab von Schmettowa. 

Nasza trasa wiedzie przez rozległy i ciemny jak smoła las. Po godzinie docieramy do domu, w którym wszyscy udali się już na spoczynek. Po wielu okrzykach i dźwiękach naszego klaksonu motorowego, w końcu pojawia się oficer i wyjaśnia, że jest to szkoła dla chorążych; Grupa von Schmettowa już wyjechała. Młody człowiek jest niezwykle uprzejmy, jakby musiał przepraszać za to, że Schmettow odszedł. Błaga mnie, abym został na noc; nie wie, gdzie znajduje się sztab Trzeciej Armii, ale przypuszcza, że Einem zajął kwaterę w pobliżu małego miasteczka Laroche.

Kontynuujemy więc naszą nocną podróż. W końcu znajdujemy Laroche. Jest to węzeł kolejowy. To straszny chaos, przez który przejeżdżamy: wrzaskliwi, niezdyscyplinowani mężczyźni idący na urlop, krzyki i wrzaski i szturm na pociągi. U komendanta dowiadujemy się, że sztab Trzeciej Armii jest zakwaterowany w pobliskim domu.

Zaczynamy od nowa! Na głęboko rozjeżdżonej drodze musimy przejechać pod wąskim łukiem kolejowym. Tutaj austriacka bateria haubic wbiła się w kilka niemieckich furgonetek z amunicją, tworząc beznadziejną plątaninę. Jest ciemno jak w smole. Małe światła migoczą: ludzie krzyczą i przeklinają. Nasz samochód pogrąża się coraz głębiej w błocie, a na zewnątrz pada delikatna, zimna mżawka. I tak siedzimy i czekamy w tym chaosie przez całe dwie godziny. Wrzaski i krzyki na stacji kolejowej rozbrzmiewają nad naszymi głowami; grupy ubłoconych próżniaków i żołnierzy z jednostek transportowych dryfują nieufnie obok, rzucając na nas chciwe spojrzenia. Dwie takie godziny, po powodzi strasznych wydarzeń, z sercem przepełnionym bólem i goryczą. 

To jak obraz upiornego końca naszej czteroipółletniej heroicznej walki: zamieszanie, szaleństwo, zbrodnia. Nie życzyłbym najgorszemu wrogowi palących tortur tamtych godzin.
Było już po północy, kiedy w końcu dotarliśmy do kwatery głównej armii, gdzie zostaliśmy powitani z serdeczną przyjaźnią przez Jego Ekscelencję von Einema i jego szefa sztabu podpułkownika von Klewitza. Oczekiwali nas od późnego popołudnia i zaczęli się obawiać, że spotkało nas jakieś nieszczęście i więcej nas nie zobaczą. Wkrótce kładziemy się do łóżek, ale znowu trudno mi zasnąć.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część X 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

[cd 9 XI 1918]
Dochodziła godzina pierwsza i udaliśmy się na obiad. Cały posiłek przypominał jakąś ponurą stypę. Po tym nieznośnie bolesnym lunchu Jego Wysokość pozostał w rozmowie ze mną i Schulenburgiem. Kilka minut po godzinie drugiej został odwołany przez generała von Plessena, ponieważ sekretarz stanu von Hintze, telefonując do Berlina, został zaskoczony nową wiadomością. Wkrótce Schulenburg i ja otrzymaliśmy rozkaz udania się do cesarza.

Pomimo pozornej samokontroli i godności, do której się zmusił, był nadmiernie poruszony. Jakby wciąż wątpił, czy to, przez co właśnie przeszedł, może być rzeczywistością i prawdą, powiedział nam, że właśnie otrzymał informację z Kancelarii Cesarskiej, że wiadomość ogłaszająca jego abdykację jako cesarza i króla Prus, a jednocześnie deklarująca moje zrzeczenie się w podobnym sensie, została wydana przez księcia Maxa z Badenii i rozpowszechniona przez Biuro Wolffa bez oczekiwania na deklarację cesarza i bez konsultacji ze mną w tej sprawie; Ponadto książę zrezygnował ze stanowiska kanclerza cesarskiego i został mianowany regentem cesarskim, podczas gdy socjaldemokratyczny poseł Reichstagu, Ebert, był teraz kanclerzem cesarskim. 

Wszyscy byliśmy tak oszołomieni i sparaliżowani tą zaskakującą wiadomością, że przez chwilę ledwo mogliśmy mówić. Następnie natychmiast staraliśmy się upewnić i ustalić kolejność tych bezprecedensowych działań. Jego Ekscelencja von Hintze właśnie zaczął telefonicznie przekazywać deklarację sporządzoną przez Jego Królewską Mość, kiedy mu przerwano. Deklaracja ta, jak mu powiedziano, była całkowicie daremna; musiałaby to być całkowita abdykacja, zarówno jako cesarza, jak i króla Prus, a Herr von Hintze musi wysłuchać tego, co ma mu zostać przekazane! Sekretarz stanu zaprotestował przeciwko tej przerwie i oświadczył, że decyzja Jego Królewskiej Mości musi być teraz wysłuchana przed czymkolwiek innym. Sekretarz stanu zaprotestował przeciwko tej przerwie i oświadczył, że decyzja Jego Królewskiej Mości musi być teraz wysłuchana przed czymkolwiek innym. Przystąpił do czytania, ale gdy tylko skończył, Berlin poinformował go, że deklaracja została już opublikowana przez Biuro Wolffa i natychmiast przekazana różnym oddziałom za pomocą telegramów radiowych.

”Cesarz i król postanowił abdykować z tronu. Cesarski Kanclerz pozostaje na stanowisku do czasu rozstrzygnięcia kwestii związanych z abdykacją Cesarza, zrzeczeniem się tronu przez Księcia Korony Cesarstwa Niemieckiego i Prus oraz powołaniem regencji. ...” 

Sekretarz stanu, von Hintze, niezwłocznie złożył kategoryczny protest przeciwko tej proklamacji, która została wydana bez upoważnienia cesarza i w najmniejszym stopniu nie reprezentowała decyzji Jego Królewskiej Mości. Von Hintze wielokrotnie domagał się obecności samego cesarskiego kanclerza przy telefonie; a książę Max z Badenii, w odpowiedzi na zapytanie Hintze, osobiście przyznał się do autorstwa opublikowanej proklamacji i zadeklarował, że jest gotów przyjąć za to odpowiedzialność. W ten sposób ani przez chwilę nie zaprzeczał, że był inicjatorem tego niezrozumiałego kroku, a mianowicie opublikowania, bez upoważnienia Jego Królewskiej Mości, rzekomo jego decyzji, na które nigdy się nie zgodził w takiej formie i uprzedzając w sposób, który był co najmniej niezrozumiały, moje własne decyzje w sprawie, która nie została jeszcze poruszona nawet jednym słowem.

W podekscytowanym i łatwowiernym nastroju ludzi w kraju i żołnierzy było dla nas jasne, że dzięki niezwykłemu zachowaniu księcia stworzono pozory dokonanego faktu, który miał odciąć grunt, na którym staliśmy, spod naszych stóp. Mając jaśniejszy osąd tego, co stało się z Jego Wysokością i ze mną, oraz jaśniejsze poglądy na temat tego, co teraz należy zrobić, przeszliśmy do pokoju, w którym zgromadzili się inni panowie. Ich również ogarnęła wielka konsternacja z powodu potwornego postępowania. Okrzyki oburzenia mieszały się z sugestiami, w jaki sposób należy przeciwdziałać temu podstępnemu zamachowi.

Schulenburg i ja namawialiśmy Jego Królewską Mość, by pod żadnym pozorem nie poddawał się temu zamachowi stanu, lecz wszelkimi możliwymi sposobami przeciwstawiał się machinacjom księcia i niezmiennie trwał przy wcześniej powziętym postanowieniu. Hrabia podkreślił również fakt, że ten incydent sprawił, że tym bardziej konieczne było, aby cesarz, jako wódz naczelny, pozostał przy armii. Ta rada znalazła poparcie u generała von Marschalla, a zwłaszcza u starego generała-pułkownika von Plessena, którego wierna i rycerska natura oraz silny instynkt żołnierski przebiły się przez dworskie formalności, których zwykle starannie przestrzegał, i wybuchły oburzeniem na haniebny cios wymierzony w cesarza i całą dynastię. Ogromne znaczenie miało to, że dzięki osobistemu śledztwu był w stanie udowodnić niewiarygodność twierdzenia Grönera, że wojska w kwaterze głównej stały się niewiarygodne i nie zapewniają już cesarzowi wystarczającej ochrony. Hrabia von der Schulenburg i ja zaproponowaliśmy, że podejmiemy się stłumienia elementów rewolucyjnych w kraju, proponując najpierw przywrócenie porządku w Kolonii. Ale cesarz odrzucił tę propozycję, ponieważ nie chciał wojny Niemców przeciwko Niemcom. W końcu wielokrotnie i z wielkim naciskiem oświadczył, że podtrzymuje swoją decyzję o abdykacji, jeśli będzie to konieczne, jako cesarz, ale pozostaje królem Prus i jako taki nie opuści wojsk. Polecił generałowi von Plessenowi, generałowi von Marschallowi i Jego Ekscelencji von Hintze, aby natychmiast złożyli raport feldmarszałkowi generalnemu na temat tego, co wydarzyło się w Berlinie i jego własnej postawy. Nieco podbudowany tym stanowczym nastrojem mojego ojca, który zdawał się teraz jasno widzieć drogę przez wszystkie kłopoty i trudności, opuściłem go, gdyż moje obowiązki głównodowodzącego wymagały mojej obecności w kwaterze głównej Grupy Armii w Vielsalm. Gdy trzymałem go za rękę, nie przypuszczałem, że zobaczę go ponownie dopiero za rok, i to w Holandii.
Hrabia von der Schulenburg pozostał w Spa. To od niego, a nie z własnego doświadczenia, czerpałem informacje na temat dalszych wydarzeń tego fatalnego listopada w Spa. Schulenburg, który wraz ze mną opuścił cesarza, został przez niego ponownie wezwany. Mój ojciec powtórzył: „Pozostaję królem Prus i jako taki nie abdykuję; pozostaję też z wojskami!”. Następnie, ponieważ niemożliwe było uznanie rewolucyjnego rządu w Berlinie, omówiono kwestię zawieszenia broni. Kto miał je zawrzeć? Jego Wysokość zdecydował, że feldmarszałek von Hindenburg powinien przejąć naczelne dowództwo i być odpowiedzialny za prowadzenie negocjacji. Pod koniec rozmowy cesarz wyciągnął rękę do hrabiego Schulenburga i powtórzył: „Zostaję z armią. Powiedz to żołnierzom!”

Po opuszczeniu Jego Królewskiej Mości Schulenburg udał się do kwatery Feldmarszałka, gdzie wraz z generałem Grönerem, generałem von Marschallem, sekretarzem stanu von Hintze i delegatem parlamentu von Grünauem o wpół do trzeciej rozpoczęła się konferencja na temat sytuacji powstałej w Berlinie. Generał Gröner oświadczył, że nie ma militarnych możliwości przeciwdziałania abdykacji ogłoszonej w Berlinie. Zgodnie z sugestią Jego Ekscelencji von Hintze postanowiono sporządzić pisemny protest przeciwko deklaracji abdykacji, która została ogłoszona bez zgody lub aprobaty cesarza, oraz podpisać ten dokument przez cesarza i zdeponować go w bezpiecznym miejscu. Podczas dyskusji na temat osobistego bezpieczeństwa cesarza, za które generał Gröner odmówił wszelkiej odpowiedzialności, pojawiło się pytanie, jakie miejsce zamieszkania cesarz mógłby wybrać, gdyby rozwój wydarzeń zmusił go do wyjazdu za granicę i wspomniano o Holandii. Hrabia Schulenburg był odosobniony w swojej opinii, że opuszczenie armii przez Jego Królewską Mość byłoby poważnym błędem. Nalegał, by Jego Królewska Mość dołączył do Grupy Armii, gdyż droga jest otwarta. W pełni przekonany o zdecydowanej postawie Cesarza, hrabia von Schulenburg, w towarzystwie innych członków sztabu Grupy Armii, udał się z powrotem do Vielsalm, gdzie jego obecność była pilnie potrzebna ze względu na napiętą sytuację na froncie. 

Na zakończenie wszystkich ekscytujących wydarzeń tego dnia, noc przyniosła mi list od mojego ojca, który był nie do pogodzenia z ostatnimi doznaniami, jakie ja i szef mojego sztabu generalnego wynieśliśmy ze Spa, i zniszczył całą nadzieję i zaufanie, jakie żywiliśmy w odniesieniu do przywrócenia starego porządku rzeczy. List skonfrontował mnie z niezmiennymi faktami, które nie mogły nie zmienić biegu mojego losu i zawrócić mnie ze ścieżki, którą do tej pory uważałem za jedyną właściwą i którą, opierając się na moich prawach i obowiązkach, zamierzałem niezachwianie podążać.
List mojego ojca brzmiał następująco

” MÓJ DROGI CHŁOPCZE
” Ponieważ Feldmarszalek nie może zagwarantować mi bezpieczeństwa tutaj i nie chce się zobowiązać do zagwarantowania pewności oddziałów, zdecydowałem się, po ciężkiej wewnętrznej walce, opuścić zdezorganizowaną armię. Berlin jest całkowicie stracony; jest w rękach socjalistów, a dwa rządy zostały tam utworzone, jeden z Ebertem jako kanclerzem, a drugi przez niezależnych. Dopóki wojska nie rozpoczną marszu do kraju, zalecam pozostanie na posterunku i trzymanie oddziałów razem! Jak Bóg da, mam nadzieję, że jeszcze się spotkamy. Generał von Marschall przekaże ci dalsze informacje”. 
Twój boleśnie dotknięty ojciec,
(Podpisano)
” WILHELM.”

Na zdjęciu trzy francuskie kobiety w runinach wsi Paissy - płn-wsch Francja 1918 rok

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część IX 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

[cd 9 XI 1918]
To, co nastąpiło później, cios za ciosem, było pozornie obliczone na uzasadnienie tego poglądu generała Grönera, gdyby można go było zaakceptować jako rzeczywistą prawdę w odniesieniu do warunków i nastrojów w kraju. Odpowiedź szefa sztabu generalnego rządu berlińskiego, pułkownika von Berge, nadeszła i przyniosła potwierdzenie (choć z zastrzeżeniami) raportów dostarczonych przez Kancelarię Cesarską o krwawych walkach ulicznych, dezercji żołnierzy na rzecz rewolucjonistów, braku jakichkolwiek środków w rękach rządu do zwalczania rozruchów; ponadto apel księcia Maxa z Badenii stwierdzający, że wojna domowa jest nieunikniona, chyba że Jego Królewska Mość ogłosi abdykację w ciągu najbliższych kilku minut.

Z tymi wiadomościami Feldmarszałek Generalny, Generał Gröner i Jego Ekscelencja von Hintze pospieszyli do ogrodu i teraz raportowali sprawę Kaiserowi, podczas gdy hrabia von Schulenburg wyjaśniał mi sytuację. Poszedłem teraz z moim szefem sztabu, aby dołączyć do cesarza. 

Nie pozostawił mi zbyt wiele czasu na przywitanie się z Feldmarszałkiem Generalnym i resztą; pośpiesznie zwrócił się do mnie, a gdy pozostali nieco się wycofali, a generał Gröner wrócił do budynku, rzucił się na mnie ze wszystkim, co miał do powiedzenia. Wylał na mnie fakty bez najmniejszej rezerwy, powtórzył wiele z tego, co Schulenburg zgłosił tuż przedtem, uzupełnił szczegóły i dał mi głębszy wgląd w charakter katastrofy, która groziła z powodu niestabilności i demoralizacji ducha i energii. Ponieważ dopiero co przybyłem z mojej Grupy Armii i odizolowania na froncie, wciąż starałem się pojąć i opanować wszystko, co powiedział mi Schulenburg, ale teraz dowiedziałem się, że wczoraj wieczorem, zanim wezwał mnie do Spa, odbyła się szczegółowa dyskusja na temat sytuacji, w której generał Gröner pilnie odradzał Kaiserowi powrót do kraju przed próbą „przeniknięcia do wnętrza”. Masy powstańcze były w drodze do Venders i Spa i nie było już żadnych godnych zaufania oddziałów! Powiedział też, że mój ojciec nie może udać się na front z takim zamiarem, aby zginąć w walce; w świetle zbliżającego się rozejmu, taki krok mógłby spowodować fałszywe wnioski ze strony Ententy, a tym samym spowodować jeszcze większe szkody i jeszcze większy rozlew krwi. Mój ojciec poinformował mnie również, że zgodnie z oświadczeniami tych panów, miasta Kolonia, Hanower, Brunszwik i Monachium znajdowały się w rękach rad robotniczych i żołnierskich, podczas gdy w Kilonii i Wilhelmshafen wybuchła rewolucja, oraz że w związku z oczywistą koniecznością abdykacji cesarza, zamierzał on przekazać Feldmarszałkowi Generalnemu naczelne dowództwo armii niemieckiej.

Pomimo mojego wielkiego wzburzenia, natychmiast starałem się interweniować i kontrolować wszędzie tam, gdzie moim zdaniem wydawało się to możliwe; pomimo dotychczasowego gwałtownego biegu wydarzeń, aby wezwać do zatrzymania się i wszędzie tam, gdzie zatrzymanie było niezbędne, chyba że wszystko miałoby zostać utracone. Nawet jeśli abdykacji cesarza jako takiej nie można było już uniknąć, musiał on w każdym razie niezachwianie pozostać królem Prus. „Oczywiście!” Słowa te zostały wypowiedziane w tak rzeczowy sposób, a jego oczy były tak mocno utkwione w moich, że wydawało mi się, że wiele już zyskałem. Podkreśliłem również konieczność jego pozostania z armią w każdych okolicznościach i zasugerowałem, aby poszedł ze mną i pomaszerował z powrotem na czele moich oddziałów. Generał Gröner dołączył teraz ponownie do drugiej grupy, w towarzystwie pułkownika Heye, który, jak się dowiedziałem, przybył z konferencji oficerów frontowych zwołanej jako rodzaj rady przez wyższe dowództwo bez konsultacji z głównymi dowódcami armii lub grup armii, a głos tej rady został uznany przez Grönera za decydujący. W odpowiedzi na wniosek Kaisera, pułkownik Heye złożył następujący raport: Dowódcom zadano pytanie, czy w przypadku wojny domowej w kraju można polegać na oddziałach: odpowiedź była przecząca; wiarygodność oddziałów nie została bezwarunkowo zagwarantowana przez niektórych z tych dowódców.

Hrabia von der Schulenburg interweniował. Przytoczył to, co my, którzy znaliśmy naszych ludzi, wiedzieliśmy z osobistego doświadczenia; przede wszystkim to, że zdecydowana większość armii, gdyby stanęła przed pytaniem, czy złamać przysięgę i opuścić swojego władcę i głównego wodza w potrzebie, z pewnością okazałaby się wierna swojemu cesarzowi. Na to generał Gröner jedynie wzruszył ramionami i szyderczo się uśmiechnął:

„Przysięga wojskowa! Wódz Armii! To w końcu tylko słowa, a po wszystkim to tylko pewne pojęcia”. 

Były to dwa systemy, których żaden most nie mógł połączyć, dwie koncepcje, których żadne wzajemne zrozumienie nie mogło pogodzić. Jednym z nich był pruski oficer, lojalny w swoich obowiązkach i oddany cesarzowi i królowi, gotowy żyć i umrzeć, aby wypełnić przysięgę, którą złożył jako młody człowiek; drugi, człowiek, który bez wątpienia nigdy nie traktował rzeczy tak poważnie ani z takim poczuciem świętego obowiązku, który uważał je raczej za symbol i „ideę”, który zawsze pragnął być „nowoczesny” i którego bardziej elastyczna mentalność uwolniła się teraz bez żadnych trudności od zobowiązań, które groziły kompromitacją. Po raz kolejny Schulenburg odpowiedział generałowi, że takie stwierdzenia jak jego pokazują tylko, że nie zna serca i umysłu ludzi na froncie, że armia jest wierna swojej przysiędze i że pod koniec tych czterech lat wojny nie opuści swojego cesarza.

Wciąż przemawiał, gdy przerwał mu Jego Ekscelencja von Hintze, który w międzyczasie otrzymał kolejne raporty z Berlina i chciał przekazać złe wieści cesarzowi. Cesarski kanclerz, książę Max, złożył rezygnację i poinformował, że sytuacja w Berlinie stała się tak groźna, że monarchii nie da się już uratować, chyba że cesarz zdecyduje się na natychmiastową abdykację. Cesarz przyjął tę wiadomość w poważnym milczeniu. Jego mocno zaciśnięte usta były bezbarwne; jego twarz była ożywiona i postarzała o lata. Tylko ci, którzy znali go tak jak ja, mogli stwierdzić, jak bardzo cierpiał z powodu tego niecierpliwego żądania kanclerza, pomimo dobrze utrzymywanej maski spokoju i opanowania.

Kiedy Hintze skończył, krótko skinął głową, a jego oczy skierowały się na Feldmarszałka, jakby szukał w nich siły i wsparcia w swojej udręce. Ale nic nie znalazł. Nieruchomy, wstrząśnięty do głębi swego jestestwa, uciszony rozpaczą, wielki starzec stał niemy, podczas gdy jego król i pan, któremu służył tak długo i wiernie jako żołnierz, ruszył ku wypełnieniu swego przeznaczenia. Cesarz był sam. Żaden z ludzi Naczelnego Dowództwa, żaden z tych, których Ludendorff połączył niegdyś w silną całość, nie pospieszył mu z pomocą. Tutaj, podobnie jak w kraju, doszło do rozłamu i demoralizacji. Tam, gdzie żelazna wola powinna była pracowicie egzekwować swoją pozycję na każdym stanowisku władzy i gromadzić wszystkie niezawodne oddziały na froncie do heroicznych czynów, była tylko jedna ogromna pustka. Duch generała Grönera był teraz dominujący, a ten duch pozostawił Kaisera jego losowi. Ochrypły, dziwny i nierzeczywisty był głos mojego ojca, który poinstruował Hintzego, który wciąż czekał, aby zatelefonował do cesarskiego kanclerza, że jest gotów zrzec się korony cesarskiej, jeśli tylko w ten sposób można uniknąć ogólnej wojny domowej w Niemczech, ale pozostaje królem Prus i nie opuści swojej armii. Panowie milczeli. Sekretarz stanu miał już odejść, gdy Schulenburg zwrócił uwagę, że w każdym razie konieczne jest najpierw sporządzenie pisemnego zapisu tej niezwykle doniosłej decyzji Jego Królewskiej Mości. Dopiero gdy taki dokument zostanie ratyfikowany i podpisany, może zostać przekazany cesarskiemu kanclerzowi.

Cesarz podziękował. Tak, powiedział, to prawda; i poinstruował generała porucznika von Plessena, generała von Marschalla, Jego Ekscelencję von Hintze i hrabiego von der Schulenburga, aby sporządzili deklarację i przedłożyli mu ją do podpisu. 

W związku z tym ponownie weszliśmy do środka. Podczas gdy panowie wciąż pracowali nad dokumentem, nadszedł kolejny telefon z Berlina. Szef Kancelarii Cesarskiej, Jego Ekscelencja von Wahnschaffe, poprosił pilnie o deklarację abdykacji; został poinformowany przez hrabiego von der Schulenburga, że decyzja podjęta już przez Jego Wysokość jest w trakcie formułowania i zostanie niezwłocznie wysłana do Rządu Cesarskiego. Dokument nie zawierał abdykacji cesarza, ale wyrażał jego gotowość do abdykacji, jeśli tylko w ten sposób uda się uniknąć dalszego rozlewu krwi, a przede wszystkim wojny domowej. Podkreślono również fakt, że pozostał on królem Prus i poprowadzi wojska do kraju w idealnym porządku. Zgodnie z tym postanowieniem na kanclerzu spoczywał obowiązek ponownego informowania o rozwoju sytuacji w kraju. Wtedy, a nie wcześniej, miała zapaść ostateczna cesarska decyzja. Jego Ekscelencja von Hintze zobowiązał się przekazać telefonicznie treść dokumentu do Kancelarii Cesarskiej.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część VIII 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Ale teraz muszę przejść do tego, co mam do powiedzenia na temat tego ostatniego i najbardziej gorzkiego doświadczenia naszego upadku. Bóg wie, że jest to dla mnie trudniejsze niż wszystko, co do tej pory opisałem. Wieczorem 8 listopada 1918 r. otrzymałem w Waulsort niespodziewany rozkaz od Jego Królewskiej Mości [ojca autora - Wilhelma II], abym zgłosił się do niego następnego ranka w Spa. Ani słowa o tym, czego to dotyczyło, ani czego ode mnie chciał. Wiedziałem tylko, że to wezwanie nie może zwiastować niczego dobrego i przeczuwałem nowe, bolesne konflikty. W zimnej, ponurej pogodzie jechałem przez gęstą mgłę, która zdawała się spowijać całą okolicę. Wkrótce po południu dotarliśmy do Spa, zesztywniali i przemarznięci do szpiku kości. 

Cesarz został zakwaterowany w Villa Fraineuse, tuż za miastem. Generał von Gontard, marszałek dworu, przyjął mnie w holu. Jego twarz była poważna i bardzo zatroskana. W odpowiedzi na moje pytania uniósł tylko bezradnie ręce, ale gest ten powiedział więcej niż jakiekolwiek słowa. Był tam również mój szef sztabu, hrabia Schulenburg. Był w Spa od samego rana i aż do mojego przybycia bronił naszych poglądów w rozmowach z cesarzem. Blady i wyraźnie głęboko poruszony, ten silny mężczyzna, pełen żywego poczucia odpowiedzialności i wielkiej wierności swojemu suwerenowi, szybko i w krótkich żołnierskich słowach przedstawił mi zarys wydarzeń, w których rozwój zostaliśmy teraz wciągnięci i pilnie błagał mnie, abym zrobił wszystko, co możliwe, aby przekonać Jego Wysokość przed zbyt pochopnymi i nieodwracalnymi decyzjami. 

Zgodnie z raportem Schulenburga, dotychczasowy przebieg wydarzeń wyglądał następująco: Wczesnym rankiem mój ojciec dokładnie omówił sytuację z majorem Niemannem ze swojego sztabu generalnego i postanowił odważnie stawić czoła grożącej rewolucji. Z tym stanowczym postanowieniem Cesarz[i wódz naczelny] wziął udział w dyskusji, w której uczestniczyli: Feldmarszałek[ Hindenburg szef sztabu], generał Gröner[generalny kwatermistrz - następca Ludendorffa], Plessen[komendant Kwatery Głownej], Marschall[Ulrich von Marschall doradca wojskowy cesarza], von Hintze[minister spraw zagranicznych], Herr von Grünau[wysłannik parlamentu] i major Niemann[adiutant cesarza]. 
Feldmarszałek rozpoczął obrady kilkoma słowami, które jasno pokazały, że jest bliski rezygnacji ze wszystkiego: musi najpierw poprosić Jego Królewską Mość o pozwolenie na rezygnację, ponieważ to, co miał do powiedzenia, nie mogło, jego zdaniem, zostać powiedziane przez pruskiego oficera swojemu królowi i panu. 

Tylko Kaiser pokręcił głową. "Najpierw posłuchajmy, co to jest?" 

Wtedy przemówił generał Gröner. Słowa generała Grönera, przekazane mi przez Schulenburga, gdyby były ostateczną prawdą, rzeczywiście oznaczałyby koniec: 
- pozycja militarna armii była rozpaczliwa. 
- wojska chwiejne i niepewne, z racjami żywnościowymi tylko na kilka dni, z głodem, rozpadem i grabieżą grożącymi po nich; 
- ojczyzna płonąca w nieugaszonej rewolucji; 
- dostępne rezerwy, które mają zostać zmobilizowane, oporne, zdemoralizowane i spieszące do przyłączenia się do czerwonego sztandaru; 
- całe zaplecze, koleje, telegrafy, mosty na Renie, składy i węzły komunikacyjne w rękach rewolucjonistów; 
- Berlin w najwyższym napięciu, które w każdej chwili może pęknąć i skąpać miasto we krwi; 

Rzucenie armii przeciwko wojnie domowej w domu z wrogiem na tyłach byłoby zupełnie niemożliwe. Te poglądy jego i Feldmarszałka zostały poparte przez dowódców dywizji i większość przedstawicieli Naczelnego Dowództwa. 

Choć nie wprost, raport ten zawierał implicite żądanie abdykacji mojego ojca. Bez słowa i głęboko poruszony, mój ojciec wysłuchał tych żałośnie ponurych oświadczeń. Nastąpiła przygnębiająca cisza. Następnie, widząc po ruchu mojego szefa sztabu, że chce być wysłuchany, cesarz wstał i powiedział: 

- „Mów, hrabio! „Mów, hrabio! Jaka jest Twoja opinia?”

Hrabia Schulenburg odpowiedział w następujący sposób: Że nie może uznać uwag Kwatermistrza Generalnego za prawdziwy opis stanu rzeczy. Na przykład Grupa Armii Następcy Tronu [której był szefem sztabu], pomimo wielkich trudności i trudów, walczyła znakomicie przez długą jesienną kampanię i nadal była silna i niezłomna w rękach swoich dowódców. Po ogromnych wysiłkach była teraz wyczerpana, przeciążona i przepełniona bezwzględną tęsknotą za odpoczynkiem. Gdyby doszło do definitywnego zawieszenia broni, gdyby żołnierzom zapewniono kilka dni odpoczynku, odświeżający sen i w miarę dobre racje żywnościowe, gdyby dowódcy mieli szansę ponownie nawiązać bliższy kontakt z ludźmi i wywierać na nich wpływ, wówczas ogólny stan umysłu uległby poprawie. 
Rzeczywiście, byłoby całkiem niemożliwe, aby oddziały całego frontu zachodniego stanęły w obliczu wojny domowej w Niemczech; ale nie było to w granicach konieczności. Potrzebny był zdecydowany i mężny opór wobec działań, którym niestety zbyt długo pozwalano na swobodną grę, natychmiastowe i energiczne stłumienie rebeliantów w centrach tych ruchów, rygorystyczne przywrócenie porządku i autorytetu! 
Kwestia reglamentacji została przedstawiona przez generała Grönera w zbyt ponurych barwach; skutkiem energicznych działań przeciwko bolszewikom na tyłach armii byłby nowy zryw lojalnych elementów w kraju i stłumienie ruchu rewolucyjnego. Dlatego nie należy ulegać groźbom przemocy kryminalnej, nie należy abdykować, ale nie należy też prowadzić wojny domowej, a jedynie zbrojnie przywrócić porządek we wskazanych miejscach. W tym celu większość żołnierzy bez wątpienia lojalnie stanie po stronie cesarza.

Cesarz zaakceptował ten pogląd. W związku z tym powstał spór między moim szefem sztabu a generałem Grönerem, który w trakcie tej dyskusji upierał się przy swoim twierdzeniu, że sprawy zaszły za daleko, aby środki zaproponowane przez Schulenburga miały jakąkolwiek szansę powodzenia. Zgodnie z jego wersją, konsekwencje ruchu rewolucyjnego obejmowały całą ojczyznę, rewolucjoniści odcięliby wszystkie dostawy przeznaczone dla każdej armii działającej przeciwko nim, a ponadto armia nie była już wiarygodna ani nie wspierała Kaisera.

Poglądy przedstawione przez generała Grönera znalazły pewne potwierdzenie w licznych wiadomościach telefonicznych, które nadeszły z Kancelarii Cesarskiej podczas dyskusji; donosiły one o krwawych walkach ulicznych i ucieczce wojsk wewnętrznych do szeregów rewolucjonistów i wielokrotnie domagały się abdykacji. Wynikały one najwyraźniej ze stanu paniki; a ze względu na ich pilny charakter wywarły głębokie wrażenie; ale nie można było sprawdzić, w jakim stopniu były one oparte na faktach. 

Pomimo tego wszystkiego, cesarz twardo obstawał przy swojej pierwotnej decyzji. Jednak w obliczu niemożliwej do pogodzenia opozycji między dwoma poglądami na sytuację i związanymi z tym logicznymi wnioskami, ostatecznie zwrócił się do generała Grönera i oświadczył z wielką stanowczością, że w tej niezwykle poważnej sprawie nie może zgodzić się z opinią wyrażoną przez generała, ale musi nalegać na pisemne oświadczenie podpisane przez Feldmarszałka generała von Hindenburga i generała Grönera, oświadczenie oparte na opiniach, które należy uzyskać od wszystkich dowódców armii na froncie zachodnim. 

Ani przez chwilę nie dopuszczał do siebie myśli o prowadzeniu wojny domowej, ale twardo obstawał przy swoim pragnieniu, by po zakończeniu rozejmu armia wróciła do domu w należytym porządku. Generał Gröner przyjął wówczas postawę, która zdawała się wskazywać, że uważa wszelkie dalsze dyskusje za bezużyteczną stratę czasu w obliczu definitywnie ustalonego porządku; w sposób brutalny i lekceważący ograniczył się do stwierdzenia:

” Armia powróci do domu w należytym porządku pod przywództwem swoich dowódców i generałów, ale nie pod przywództwem Waszej Królewskiej Mości”.

W odpowiedzi na wzburzone pytanie mojego ojca:
” Skąd taki raport? Hrabia Schulenburg donosi coś wręcz przeciwnego!” 
Gröner powiedział: 
„Mam inne informacje.„

W odpowiedzi na kolejny protest mojego szefa sztabu, Feldmarszałek ostatecznie porzucił swoją postawę rezerwy. Z całym szacunkiem dla ducha lojalności przejawiającego się w poglądach Schulenburga, doszedł do praktycznego wniosku generała Grönera, a mianowicie, że na podstawie informacji otrzymanych przez Naczelne Dowództwo z kraju i z armii, należy założyć, że rewolucja nie może być dłużej tłumiona. Podobnie jak Gröner, on również nie był w stanie wziąć na siebie odpowiedzialności za wiarygodność żołnierzy. Wreszcie, cesarz zamknął dyskusję, powtarzając swoje pragnienie, aby zapytać głównodowodzących o ich poglądy. „Jeśli doniesiecie mi”, powiedział, »że armia nie jest już lojalna wobec mnie, będę gotów odejść, ale nie do tego czasu!«.

Z tych dyskusji i decyzji jasno wynikało, że cesarz był gotów poświęcić swoją osobę dla interesów narodu niemieckiego oraz dla utrzymania wewnętrznych i zewnętrznych możliwości pokoju. Na zakończenie spotkania hrabia Schulenburg zwrócił szczególną uwagę na fakt, że we wszystkich decyzjach cesarza kwestie dotyczące korony cesarskiej muszą być starannie oddzielone od kwestii pruskiego tronu królewskiego. W grę mogła wchodzić co najwyżej abdykacja cesarza; nie było potrzeby, nawet gdyby doszło do najgorszego, mówienia o zrzeczeniu się tronu Prus. Z tego punktu widzenia przedstawił ważne powody; wyraził również opinię, że alarmujące wiadomości telefoniczne z Berlina wymagają dokładnego zbadania, zanim będzie można uczynić z nich podstawę jakiejkolwiek decyzji. Mój ojciec zapewnił go, że w każdych okolicznościach pozostanie królem Prus i jako taki nie zdezerteruje z armii. Co więcej, natychmiast nakazał telefonicznie zasięgnąć informacji u gubernatora Berlina na temat panującej tam sytuacji; następnie wyszedł do ogrodu w towarzystwie kilku dżentelmenów ze swojego otoczenia; podczas gdy Feldmarszałek, generał Gröner i hrabia von Schulenburg pozostali w sali posiedzeń Rady. 

W późniejszej dyskusji na temat ostatnich oświadczeń Schulenburga, Feldmarszałek wyraził również opinię, że cesarz musi, w każdych okolicznościach, utrzymać się jako król Prus, podczas gdy generał Gröner pozostał sceptyczny co do tego i był rzeczywiście całkowicie przeciwny takiemu roszczeniu. Stwierdził, że wolna decyzja w tej sprawie, gdyby została podjęta przez cesarza kilka tygodni wcześniej, być może doprowadziłaby do zmiany sytuacji; ale jego zdaniem teraz było już za późno, aby mogło to mieć jakąkolwiek wartość w walce z rewoltą płonącą obecnie w Niemczech i rozprzestrzeniającą się szybko z każdą chwilą.

Zdjęcie z czerwca 1918 roku w Spa Belgia (kwatera główna) z okazji 30-lecia panowania cesarza Wilhelma II

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część VII 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

28 października mój adiutant, Muller, wrócił z oficjalnej podróży do ojczyzny. Przywiózł pierwsze złe wieści o buncie w marynarce. Z jego raportu wynikało, że rewolucja w Niemczech była już w zasięgu ręki, ale najwyraźniej nic nie zostało zrobione w tej chwili, aby stłumić rosnący ruch. Z jasną oceną sytuacji, Muller zaproponował jak najszybsze wysłanie kilku niezawodnych dywizji za Grupę Armii, aby te oddziały były gotowe pod ręką, gdyby zaistniała potrzeba ich użycia. Sugestia ta niestety nie była dalej rozważana; nasza uwaga była zbyt mocno zaangażowana na froncie i skupiona, zgodnie z obowiązkiem, na oddziałach znajdujących się pod naszą opieką.
Począwszy od 4 listopada, moje cztery armie wzdłuż całego frontu wycofywały się w kierunku pozycji Antwerpia - Moza, walcząc ciężko podczas odwrotu i wykonując wszystko w doskonałym porządku i całkowicie zgodnie z planem. W tym czasie złożył nam wizytę generał Gröner, nowy Pierwszy Kwatermistrz Generalny. Szefowie moich czterech armii złożyli raporty o sytuacji na swoich frontach. Wszyscy podkreślali przeciążenie swoich oddziałów i całkowity brak świeżych rezerw. Byli jednak przekonani, że odwrót na pozycję Antwerpia- Moza zakończy się sukcesem i że pozycja ta zostanie utrzymana. Następnie mój własny szef sztabu sporządził raport końcowy, z którego pamiętam dwa punkty. Były to konkretne żądania sformułowane w najprostszych słowach. Jednym z nich było zaprzestanie dyskusji na temat stanowiska cesarza w kraju i w prasie, ponieważ żołnierze nie byli w stanie udźwignąć tego ciężaru, jak również wszystkiego dookoła. Innym żądaniem było to, że Naczelne Dowództwo nie może wydawać rozkazów, w które sami nie wierzyli, że mogą zostać wykonane; jeśli na przykład nakazano utrzymanie pozycji, wojska muszą być w stanie ją utrzymać; zaufanie do Dowództwa zostało zachwiane przez rozkazy, których front nie był w stanie wykonać, ponieważ w istniejących okolicznościach nie było możliwe wprowadzenie ich w życie.

5 listopada Sztab Naczelnego Dowództwa Grupy Armii przeniósł swoje kwatery z Charleville do Waulsort, około 50 kilometrów dalej na północ. Ta mała miejscowość leży w połowie drogi między Givet i Dinant, w poszarpanej, porośniętej skałami dolinie, którą w chwili naszego przybycia wypełniała gęsta, wilgotna mgła, ponura i przygnębiająca. Zatrzymałem się u Belga, hrabiego de Jonghe, szlachcica o bardzo miłym usposobieniu. Podczas długiej wieczornej rozmowy podsumował swoje poglądy na temat przyczyn naszego załamania, które było teraz oczywiste dla wszystkich mieszkańców. Powiedział, że Niemcy popełniły dwa poważne błędy: powinny były zawrzeć pokój jesienią 1914 r.; jeśli nie udało im się go uzyskać, powinny były wyznaczyć cywilnego dyktatora z nieograniczonymi uprawnieniami, co zapewniłoby utrzymanie porządku w domu. 

Tego samego wieczoru major von Bock, pierwszy oficer sztabu generalnego Grupy Armii, powiedział mi, że został znieważony na mieście przez żołnierza Landsturmu z jednostek łączności. Dwa dni później po raz pierwszy osobiście zapoznałem się z rewolucją. Jechałem z moim oficerem ordynansowym, Zobeltitzem, drogą wzdłuż Mozy z Waulsort do Givet, aby ponownie odwiedzić oddziały, które miały utrzymać linię Mozy. Kilka kilometrów od Waulsort, gdy dotarliśmy do miejsca, w którym linia kolejowa biegnie tuż obok szosy, zobaczyliśmy pociąg, który zatrzymał się i powiewał czerwoną flagą. 

Zaraz potem z otwartych lub wybitych okien dobiegły do moich uszu głupie okrzyki „Zgasić światła! Wyjąć noże!” [org "Licht aus, Messer raus!"], które stanowiły swego rodzaju hasło i okrzyk dla wszystkich chuliganów i malkontentów tamtego okresu. Zatrzymałem samochód i w towarzystwie Zobeltitza podszedłem do pociągu. Kazałem ludziom wysiąść, co natychmiast uczynili. Było ich może pięciuset lub sześciuset, tłum wyglądający raczej nikczemnie, głównie Bawarczycy z Flandrii. Przede mną stał sierżant bawarskiego pochodzenia. Z rękami wciśniętymi głęboko w kieszenie spodni i prezentując się prowokująco, był obrazem niesubordynacji. Skomentowałem jego zachowanie i kazałem mu natychmiast przybrać bardziej stosowną postawę, właściwą niemieckiemu żołnierzowi. Efekt był natychmiastowy. 

Żołnierze zaczęli napierać na nas, a ja zwracałem się do nich stanowczym tonem, starając się poruszyć ich poczucie honoru. Nawet gdy mówiłem, widziałem, że wygrałem tę rywalizację. W końcu, zaledwie siedemnastoletni chłopak, Saksończyk, o szczerej chłopięcej twarzy i ozdobiony żelaznym krzyżem, wystąpił naprzód i powiedział:
„Herr Kronprinz, nie bierz tego do siebie; to tylko głupie zwroty; nie mamy nic złego na myśli; wszyscy cię lubimy i wiemy, że zawsze dobrze dbasz o swoich żołnierzy. Podróżujemy już od trzech dni i przez cały ten czas nie mieliśmy ani jedzenia, ani opieki. Nikt się o nas nie martwi i nie ma z nami żadnych oficerów. Nie gniewaj się na nas”. 

Rozległ się ogólny szmer aplauzu. Podałem chłopakowi rękę, a następnie podążyłem za intrygantem. 
Chłopak powiedział:
„Wiemy, że zawsze nosisz ze sobą papierosy dla dobrych żołnierzy; nie mamy już nic do palenia”. Dałem im papierosy, które miałem, chociaż ci „dobrzy żołnierze” naprawdę na nie nie zasługiwali; zrobiłem to po prostu dlatego, że doceniłem ich stan, który z pewnością był częściowo odpowiedzialny za ich brednie; czułem wyraźnie, że gdyby wszystko za liniami i w kraju nie było niesprawne, ci ludzie podążaliby właściwą ścieżką. 

Opowiadam o tym epizodzie z 7 listopada tylko po to, aby pokazać, na jak słabych podstawach w dużej mierze stał ruch; został on rozpalony przez gwałtowne wzburzenie i jak dowodzi powyższy incydent, spokojna i zdecydowana postawa nie zawiodła ludzi, którzy ogólnie nie byli źli. Niestety, zabrakło zdecydowanych działań ze strony władz krajowych, zarówno cywilnych, jak i wojskowych. Rozkazy zakazujące strzelania utorowały drogę rewolucji. 

Jeśli chodzi o zachowanie wojsk w tamtych dniach, należy powiedzieć, że pomimo miesięcy walki, przez które przeszli, przeprowadzili odwrót w idealnym porządku i w większości, bez żadnej istotnej ingerencji ze strony wroga, który podążał z ociąganiem. Perspektywa nowej pozycji nad Mozą, z jej naturalną siłą sztucznie zwiększoną, zdawała się dodawać żołnierzom wielkiej otuchy co do przyszłości. Jeden epizod pozostaje do odnotowania. Szóstego dnia negocjatorzy wysłani przez rząd niemiecki przekroczyli drogę między La Capelle i Guise na obszarze Osiemnastej Armii.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część VI 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Dwudziestego pierwszego października 1918 roku dowiadujemy się o warunkach w odpowiedzi rządu dla Wilsona. Zrobiono wszystko, by spełnić jego życzenia. Z pewnością na tej podstawie może on znaleźć sposoby i środki, aby zawrzeć zawieszenie broni i rozpocząć negocjacje pokojowe. Czy rzeczywiście to zrobi? Czy nadal będzie to robił? Mijają kolejne dni, podczas których tysiące Niemców i ludzi wszystkich narodowości są zabijane, podczas których dżentelmeni przy zielonym stole nie spieszą się, podczas których nasza pozycja na froncie nie poprawia się. 

Głos z notatki Wilsona z 24-go, ten arogancki i wyniosły głos, był głosem marszałka Focha lub głosem Wilsona, który pogrążył się w byciu marionetką francuskiego pociągacza za sznurki, a teraz dorównał swojemu panu w złorzeczeniu i pluciu. Po raz kolejny, w tych makabrycznych, ponurych dniach, w których widziałem moje biedne, poobijane oddziały poświęcające wszystko, co im pozostało, moje serce miało być pocieszane przez moich dzielnych kolegów. 

25 października pojechałem na front, aby przekonać się o stanie niektórych z moich dywizji w ciężkich walkach. Po wizycie w sztabach 5 Dywizji Piechoty i 4 Dywizji Gwardii, udałem się na wzgórze, z którego miałem nadzieję zobaczyć linie walk. W zielonej dolinie przed wioską Seraincourt spotkałem rezerwy, które miały wkroczyć do walki. Składały się one z pułków Pierwszej Dywizji Piechoty, w tym mojego Pułku Księcia Koronnego. Kiedy żołnierze zauważyli mój samochód, natychmiast otoczył mnie tłum machających i wiwatujących mężczyzn. Wszyscy oni aż nazbyt wyraźnie zdradzali skutki ciężkich walk z ostatnich kilku miesięcy. Ich mundury były podarte, a naszywki i odznaki ledwo widoczne; ich twarze były często szokująco wynędzniałe; a jednak ich oczy błyszczały, a ich postawa była dumna i pewna siebie. Wiedzieli, że im ufam i że nigdy mnie nie zawiedli. Inspirowała ich duma z czynów ich oddziału. Rozmawiałem z wieloma z nich, ściskałem ich dłonie; mężczyzn, którzy wyróżnili się w ostatnich bitwach, odznaczyłem krzyżem. Potem rozdałem im mój niewielki zapas czekolady i papierosów. I tak, w całej goryczy tamtych dni, spędziłem rozkoszną i nigdy nie zapomnianą godzinę w kręgu moich weteranów frontowych. W międzyczasie Francuzi zajęli wioskę, która leżała przed nami pod ciężkim ostrzałem, a ich artyleria zaczęła przeczesywać łąki. Rozkazałem batalionom przyjąć otwarty szyk, a gdy odjeżdżałem, z gardeł moich ukochanych „feld-grau” dobiegały głośne hurra; ze wszystkich stron machano czapkami i karabinami. Bez wstydu wyznaję, że wiwaty, okrzyki i machanie wywołały łzy w moich oczach, ponieważ wiedziałem, jak trudna i rozpaczliwa była cała sytuacja. 

Moi grenadierzy pod Seraincourt! Byli ostatnimi oddziałami, które widziałem maszerujące do bitwy z błyskającymi oczami i salwami okrzyków. Kochani, drodzy, wierni chłopcy, każdemu z których moja pamięć z wdzięcznością salutuje z tej mojej samotnej wyspy[książka pisana była na wygnaniu w Holandii]. Kilka godzin później, po przybyciu do kwatery Grupy Armii, ponownie znalazłem się w tym innym świecie udręki i niepokoju; z kraju czekały na mnie nowe wieści o poważnym i wątpliwym charakterze. 

Następnego dnia, 26 października, otrzymałem telefoniczną wiadomość o dymisji Ludendorffa. W związku z dobrze znanym incydentem telegramu Naczelnego Dowództwa do wojsk z 24 października, padł on ofiarą wątpliwości gabinetu księcia Maxa z Badenii [Rozmowy pokojowe jak wynika m.in. z książki zostały podjęte "natychmiast" na żądanie Ludendorffa w związku z załamaniem armii niemieckiej na froncie, co też rzad niemiecki kanclerza Maxa Badeńskiego uczynił "natychmiast" po jego powołaniu. Natomiast 24 X 1918 Ludendorff wysyła telegram do dowódców poszczególnych jednostek, ze warunki zaproponowane przez Ententę (tzn. 14 punktów Wilsona) są nie do przyjęcia. Rząd kanclerza Maxa Badeńskego zarządał od Cesarza dymisji Ludendorffa albo sam poda sie do dymisji. Cesarz zdymisjonował Ludendorffa]. 

Od razu wiedziałem, że to oznacza koniec. Zostałem poinformowany, że zamierzano mianować generała Grönera jego następcą. Zadzwoniłem do feldmarszałka [Hindenburga]. Rozumiejąc wszystko, co to oznaczało, usilnie błagałem go, aby ponownie rozważył swój cel i błagałem go, aby nie wybierał tego człowieka, w którym nie było śladu ducha, który był teraz naszą jedyną nadzieją na zbawienie. Feldmarszałek, który bez wątpienia czuł się zmuszony do podporządkowania się stanowisku rządu cesarskiego, był innego zdania i następnego dnia generał Gröner został mianowany Pierwszym Kwatermistrzem Generalnym.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część V 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

12 października 1918, w odpowiedzi na zapytanie prezydenta Wilsona, Berlin udzielił wiążącej akceptacji warunków przez niego opracowanych, a także zasygnalizował, że jesteśmy gotowi do ewakuacji okupowanych obszarów pod pewnymi warunkami. We wszystkich wiadomościach z drugiej strony wydawało mi się, że dostrzegam, jak przez zasłonę, dwa umysły walczące o panowanie. Był Wilson, który chciał ustanowić swoje Czternaście Punktów i był Foch, który znał tylko jeden cel - naszą zagładę. Który z nich zwycięży? Para była nierówna: Wilson - sprinter, Foch - długodystansowiec. Jeśli sprawy zostaną szybko załatwione, szanse Wilsona będą duże; jeśli negocjacje będą się przeciągać, czas będzie sprzyjał Fochowi. Każdy dzień zwłoki w osiągnięciu porozumienia był dla niego zyskiem; pozwalał na rozprzestrzenianie się gnijącego rozkładu w ojczyźnie; osłabiał i wyniszczał front, który opierał się głównie na pozycjach pomocniczych i obronnych. 

Trzynasty dzień października 1918 przyniósł mi wieści, które wywołały we mnie wielki niepokój z powodu ojca[cesarza Wilhelma II]. Rozwój sytuacji w polityce wewnętrznej doprowadził do rezygnacji Jego Ekscelencji von Berga, znakomitego i sprawdzonego Szefa Gabinetu Wojskowego. Jego odejście usunęło ze stałego kręgu Kaisera człowieka, który dzięki swojej dawnej młodzieńczej przyjaźni i lekceważeniu zwykłych dworskich konwenansów, był w stanie, z lojalną szczerością i prostotą, pokazać Kaiserowi rzeczy takimi, jakimi były naprawdę.

Piętnastego rozpoczęły się potężne ataki na Grupę Armii Księcia Rupprechta, na mnie i na Gallwitza. Wróg wdarł się na nasz nowy front i dokonał straszliwej inwazji. Utrata terenu tu i tam. Żołnierze byli prawie rozgromieni. Następnego dnia padło Lille. Najgorzej było na odcinku z Księciem Bawarii. Straty były ponoszone wszędzie tam, gdzie atakował wróg. Teraz, gdy usłyszeli coś o możliwym zawieszeniu broni i zbliżających się negocjacjach, wydawało się, że nasi ludzie nie mogą już znaleźć pełnej wewnętrznej siły do walki. Również tak, jakby tu i ówdzie nie chcieli już walczyć. 

Po raz kolejny, podczas gdy nowy rząd dokonuje szybkich zmian w kierunku demokracji i wywraca do góry nogami cesarską konstytucję, otrzymujemy notę od prezydenta Wilsona. Jest w nowym tonie nieprzejednana i arogancka, narzuca warunki, które stanowią ingerencję w wewnętrzne sprawy Niemiec. Wyraża wyraźnie ducha Focha, który grozi zdominowaniem Wilsona, ducha Focha, który chwali się wynikami wojskowymi ostatnich kilku dni, który pragnie odroczenia i opóźnienia, aby katastrofa, która spadła na naród niemiecki i armię niemiecką, mogła szaleć bardziej niż kiedykolwiek. Nie mogę powstrzymać się od zacytowania w tym miejscu strony z mojego dziennika, która opisuje sytuację, jaką widziałem w tamtym czasie: -
„W tej chwili istnieje wyraźny kontrast między Wilsonem a Fochem. Wilson pragnie pokoju opartego na sprawiedliwości, pojednaniu i zrozumieniu. Foch chce całkowitego upokorzenia Niemiec i zaspokojenia francuskiej próżności”.

Każdy przejaw stanowczości na froncie niemieckim i w niemieckiej postawie dyplomatycznej wzmacnia pozycję Wilsona; każda oznaka słabości militarnej lub politycznej wzmacnia Focha.

„Wilson żąda kapitulacji tylko w dwóch punktach:

1. Wojna podwodna: koniec z zatapianiem statków pasażerskich. 
2. Demokratyzacja Niemiec. (Żadnego obalenia cesarza; tylko monarchia konstytucyjna; pozycja korony jak w Anglii). ” 

Wilson nie dążył do militarnego upokorzenia Niemiec. Foch, z drugiej strony, chce wszelkimi dostępnymi mu środkami doprowadzić do całkowitej kapitulacji i upokorzenia militarnego (zaspokojenie francuskiej zemsty). To, który z nich zdobędzie przewagę, zależy wyłącznie od Niemiec. Jeśli front się utrzyma, a my zachowamy godną postawę dyplomatyczną, Wilson wygra. Poddanie się Fochowi oznacza zniszczenie Niemiec i zaprzepaszczenie wszelkich szans na trwały pokój. „Pozycja Anglii jest pozycją pośrednią. Główną trudnością w ruchu pokojowym jest Francja”. 

Osiągnięcie pokoju przez porozumienie jest znacznie trudniejsze dla Wilsona przez fakt, że nasza demokratyzacja i kroki pokojowe nastąpiły w tym samym momencie. Jest to uważane za oznakę słabości i wzmacnia pozycję Focha. Jeśli chcemy pokoju sprawiedliwego, musimy wszędzie hamować, zwłaszcza w naszym dążeniu do pokoju i zawieszenia broni. Co więcej, musimy zrobić wszystko, co możliwe, aby utrzymać front i skierować dalszą demokratyzację na spokojniejsze lub, powiedzmy, bardziej przekonujące linie”. To, co napisano powyżej o Wilsonie, było, w momencie, dla którego było pisane, być może całkiem poprawne; ale szybko przestało takie być. Mimo to nawet teraz mogłem uwierzyć, że ten zarozumiały teoretyk chciał początkowo rozstrzygnąć sprawy sprawiedliwie i sumiennie, dopóki silniejszy i bardziej przebiegły człowiek nie złapał go i z ironiczną wyższością, zaprzągł go do własnego rydwanu. 

17 października 1918 roku Ostenda, Brugia i Tournay zostały opuszczone przez Grupę Armii mojego dzielnego kuzyna, Rupprechta; dziewiętnastego wróg osiadł po obu stronach Vouziers na wschodnim brzegu Aisne i rozpoczął przygotowania do dalszych ataków. Z domu docierają wieści o gorączkowym podnieceniu wśród ludzi. Niektórzy są przygnębieni i zrozpaczeni; inni są pełni nadziei na rozsądną ugodę. A potem pogłoski o zbliżającej się abdykacji cesarza, o wyborze rodu Wittelsbachów w miejsce Hohenzollernów, o regencji księcia Maxa z Badenii. 

Walka trwa; trzymamy się całkiem dobrze. Każdy, kto może utrzymać się na nogach, zostaje wcielony do szeregów; ponieważ jest to kwestia możliwości zawieszenia broni, pokoju. Wyższe Dowództwo Generalne stanowczo ostrzega dowódców, że biorąc pod uwagę trwające negocjacje dyplomatyczne, dalszy odwrót może mieć ogromny wpływ na wydarzenia. Dlatego musimy mocno trzymać się pozycji Hermanna i Gudrun! Dobry Boże! Co te stanowiska mają do zaoferowania? Są niekompletne, a w wielu miejscach tylko zaznaczone! A jednak ludzie, którzy przez cztery lata dawali z siebie wszystko, okazują się teraz, w tych najczarniejszych dniach, najlepszymi, najbardziej zaufanymi żołnierzami na świecie! Oni trzymają ten front!

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część IV 
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Moja Grupa Armii wciąż walczyła w najcięższych działaniach obronnych, gdy 1 października dowiedziałem się o faktycznej nominacji księcia Maxa z Badenii. Utworzono nowy rząd, w skład którego weszło kilku socjaldemokratów. 
Ta innowacja oznaczała, w oczach świata, odwrócenie polityki wewnętrznej imperium, zmianę systemu w kierunku demokracji i rządów parlamentarnych. Czy to, co do pewnego stopnia powstało pod presją bardzo poważnej sytuacji zagranicznej, rzeczywiście okaże się zdolne do zespolenia narodu, dopiero się okaże. 

4 października moja Grupa Armii była ponownie zaangażowana w bardzo ciężką operację obronną, ponieważ wróg rozpoczął generalny atak wzdłuż całego frontu zachodniego. Bitwa rozgorzała na grzbiecie i zboczach Chemin des Dames między Ailette i Aisne, w Szampanii, po obu stronach drogi prowadzącej na północ od Somme-Py, między Argonne i Mozą, na wschód od Aisne i po obu stronach drogi Montfaucon-Bautheville. Od 26 września zlokalizowaliśmy nie mniej niż trzydzieści siedem atakujących dywizji. Dysponowały one artylerią, czołgami i lotnictwem w pozornie niewyczerpanych ilościach. Ogólnie rzecz biorąc, nasze starsze oddziały zachowywały się wspaniale i walczyły z niesłabnącą nieustępliwością. A jednak ponieśliśmy straty w ludziach i materialne, jakich nigdy wcześniej nie znaliśmy. Coraz częściej poszczególne dywizje zawodziły nas częściowo z powodu wyczerpania, ale także (i to był najpoważniejszy punkt) z powodu skażenia oddziałów ideami internacjonalistycznymi i pacyfistycznymi. Oddziały, które odważnie posuwały się naprzód, nazywano „przedłużaczami wojny” i „łamistrajkami”. Nieufność wobec wiarygodności ich towarzyszy powodowała demoralizację sił oporu całego korpusu; niepowodzenia ze strony niektórych skażonych oddziałów doprowadziły do oskrzydlenia naszej flanki i przejęcia grup, które walczyły uczciwie; dlatego często takie niewiarygodne oddziały musiały być eliminowane, a luki wypełniane godnymi zaufania, ale przemęczonymi oddziałami. I tak musiałem wykorzystać swój najlepszy kapitał, choć w pełni zdawałem sobie sprawę, co to oznacza. A jednak, nawet teraz, chciałbym się rozpłakać, gdy pomyślę o niezłomnym duchu poświęcenia, jakim wykazali się zaufani, odważni i sprawdzeni żołnierze, którzy do końca wiernie wypełniali swój ciężki obowiązek. Podtrzymywali oni, przez całe to nieszczęście, nasze najlepsze tradycje. 

Czwartego października pojechałem do Avesnes na konferencję z generałem porucznikiem von Boehnem i jego sztabem generalnym; stamtąd udałem się do Mons i omówiłem szczegółowo sytuację wojskową z księciem koronnym Bawarii i jego szefem sztabu generalnego, Jego Ekscelencją von Kuhlem. Byliśmy jednomyślni co do tego, że w obecnych warunkach nie możemy dalej utrzymywać spornych pozycji na naszym zniszczonym wojną froncie w obliczu ciągłych ataków wroga dysponującego przeważającymi siłami. Brakowało nam oddziałów niezbędnych do kontrataku i zapewnienia naszym żołnierzom niezbędnego odpoczynku. W związku z tym wydawało nam się konieczne, aby oddać kolejne terytoria i osłaniając nasz odwrót, zająć pozycje dalej z tyłu, a tym samym, skracając nasz front, uzyskać rezerwy niezbędne do kontynuowania bitwy, której czasu trwania nie można było określić. 

Następnej nocy, podczas gdy moje dzielne dywizje, poszarpane i potargane, wycofywały się krok po kroku i walczyły, Berlin wysłał do prezydenta Stanów Zjednoczonych, za pośrednictwem Szwajcarii, ofertę, która sugerowała „sprawiedliwy pokój”, oparty w istocie na podstawowych zasadach przedstawionych przez Wilsona, ofertę, która była połączona z katastrofalną prośbą o zawieszenie broni.

Walka trwała i nie było widać jej końca. Nasze wojska musiały stawić czoła ogromnej przewadze liczebnej i materiałowej. Oparli się im; udaremnili ataki i ewakuowali się; utworzyli nowy front i stawili nowy opór. Niemal codziennie byłem na froncie, widziałem żołnierzy i rozmawiałem z nimi. Zachowywali się bohatersko w nierównej walce i wiernie wypełniali swój obowiązek aż do śmierci. Kłamie ten, kto twierdzi, że duch walki na froncie został złamany. Był on silniejszy niż rozbite i wyczerpane ciała żołnierzy. Ludzie narzekali, kiedy tylko mieli chwilę na narzekanie, tak jak narzeka każdy prawdziwy Niemiec, ale kiedy przychodziło co do czego, byli zawsze gotowi. Te nieustanne bitwy miały ciekawy skutek. Doprowadziły do swoistego samooczyszczenia oddziałów. Cokolwiek było nieczyste i zepsute, dostało się do niewoli wroga; to, co nam pozostało, było zdrowym jądrem. Wszystko, co mogli dać ci niemieccy wojownicy, wycieńczeni i nędznie pielęgnowani, przemęczeni i ścigani przez śmierć w tysiącach jej postaci, to dali. Z wdzięcznością wracam myślami do nich, do tych, których ciała leżą tam, gdzie je zostawiliśmy, i do tych żywych, rozproszonych teraz w niemieckich miastach i niemieckich wioskach, którzy idą za pługiem, którzy stoją przy kowadle, którzy siedzą przy swoich biurkach, do wszystkich, którzy spokojnie pracują ponownie w ojczyźnie. Wróg wciąż posuwał się naprzód; każdy dzień przynosił potężny atak; powietrze drżało od bombardowań i nieustannych wstrząsów, ryków, długich wybuchów toczących się grzmotów, a grzechoczące salwy nigdy się nie zatrzymywały. 

W nocy 5 października lewe skrzydło Pierwszej Armii wycofało się za Suippes; aby ponownie nawiązać kontakt z wycofującą się Siódmą Armią, musiała ona opuścić sektor frontu pod Rheims i wycofać swoje prawe skrzydło aż do Conde. 10 października Osiemnasta Armia, która w tym czasie również została podporządkowana Grupie Armii, wycofała się, ciężko walcząc, na linię Hermanna, jak dotąd niewiele więcej niż wytyczoną.

Podczas gdy wszystkie moje myśli koncentrowały się na bitwie i powierzonych mi niemieckich żołnierzach, z domu docierały do mnie wiadomości, które brzmiały odlegle i dziwnie: treść naszej noty pokojowej do prezydenta Wilsona; brutalna odmowa wyrażona przez prasę paryską; odpowiedź, która unikała odpowiedzi i żądała naszej zgody na ewakuację całego okupowanego terytorium jako warunku zawieszenia broni. Mówiono o konsultacjach między czołowymi mężami stanu, o utworzeniu przez wyższe dowództwo komisji rozejmowej pod przewodnictwem eksperta, generała von Guendella. Minister wojny von Stein zrezygnował ze stanowiska i został zastąpiony przez generała Schëucha. 

Walczyliśmy. Bitwa zaczęła powoli wygasać pod koniec drugiego tygodnia, w którym szalała. Obie strony były całkowicie wyczerpane. Ustąpiliśmy pod ogromnym naporem, ale wciąż staliśmy i nigdzie wróg się nie przedarł. Czwartego dnia Trzecia Armia stanęła na nowej pozycji Brunhilde od St. Germainmont na północnym brzegu Aisne, przechodząc przez Bethel na wschód od Vouziers i na zachód od Grandpre. Gallwitz walczył z Amerykanami na obszarze między Sivry a lasem Haumont. Do 12 października 1 Armia zajęła, zgodnie z planem, pozycję Gudrun-Brunhilde, a 7 Armia wycofała się na pozycję Hunding za sektorem Oise-Serre. Przegląd sytuacji militarnej wykazał, że grożącemu załamaniu frontu zachodniego udało się zapobiec dzięki przesunięciu linii oporu do silniejszych i węższych sektorów. 

Pomimo powagi sytuacji, w chwili obecnej byliśmy dość bezpieczni; a podczas gdy wróg przygotowywał się do nowej koncentracji i nowych ofensyw, my mogliśmy regenerować siły i przygotowywać się do obrony, a taka chwila oddechu była więcej niż potrzebna przemęczonym i przeciążonym oddziałom. Pozostawała zatem, moim zdaniem, nikła nadzieja, że podejmowane obecnie wysiłki pokojowe mogą doprowadzić, zanim rozpocznie się zima, do zakończenia wojny, które będzie honorowe dla Niemiec ze względu na sprawiedliwy pokój na rzecz pojednania. W przeciwnym razie moglibyśmy, zgodnie z moimi osobistymi poglądami, liczyć się z możliwością przetrwania najdalej do wiosny 1919 roku.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część III
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednie części pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Dlatego też, podczas gdy w tym miejscu mogę zdać relację z osobistego doświadczenia i własnej oceny gigantycznej bitwy, w którą byliśmy zaangażowani, mogę jedynie krótko odnieść się do tych wydarzeń politycznych, które można uznać za mniej lub bardziej powszechnie znane. 

30 września otrzymałem od Jego Ekscelencji von Berga niespodziewany rozkaz telefoniczny udania się do Spa, gdzie w Kwaterze Głównej zapadły lub miały zapaść ważne decyzje o charakterze wojskowym, dotyczące kwestii pokoju i sytuacji w kraju. Ponieważ do tej pory starannie ograniczałem się do zakresu moich obowiązków wojskowych, rozkaz ten sugerował, że w powietrzu wisi coś niezwykłego. Nie było powodu, by mieć nadzieję na cokolwiek dobrego; a informacje, które spotkały mnie w Spa, były naprawdę zaskakujące i przerażające nawet dla kogoś, kto, tak jak ja, był przygotowany na złe wieści. W kilku zdaniach opiszę, czego się dowiedziałem. 

Feldmarszałek von Hindenburg i generał Ludendorff naradzali się z ministrem spraw zagranicznych i zostali poinformowani, że w następstwie negocjacji z 14 sierpnia podjęto wysiłki, aby zbliżyć się do wrogich państw za pośrednictwem neutralnych krajów, ale nie udało się ich przekształcić w negocjacje pokojowe, ani nie było nadziei na sukces w tym kierunku. 

W odpowiedzi na deklarację Ministerstwa Spraw Zagranicznych o niepowodzeniu, przedstawiciele Naczelnego Dowództwa stwierdzili, że w obliczu ich własnego załamania na froncie i w kraju oraz biorąc pod uwagę ogromną przewagę sił wroga i gigantyczne wysiłki, jakie podejmowali, widzieli, że stoją w obliczu niemożności osiągnięcia zwycięstwa militarnego. Nawet jeśli ten wysiłek ze strony wroga wydawał się być ostatnim możliwym zrywem przed jego zakończeniem, sukces dla nas nie mógł już dać nam „zwycięstwa”, ale jak przyznano w sierpniu, mogło to polegać jedynie na tym, że uda nam się przetrwać determinację wroga do kontynuowania wojny w walce o to, czy można przetrwać do ostatniej rundy. 

Biorąc pod uwagę całkowitą porażkę komend uzupełnień i kwestię rezerw, trzeba było przyznać, że jedyną możliwą rzeczą było utrzymanie się późną jesienią i zimą na lepszych pozycjach obronnych, które sami wybraliśmy. W tym okresie należy i trzeba rozpocząć zawieszenie broni i negocjacje pokojowe. Pozycja nad Mozą, za którą ja i mój szef sztabu opowiadaliśmy się zaraz po nieudanej ofensywie na Reims w lipcu i kiedy mogliśmy ze względną łatwością oderwać się od wroga, miała być teraz zajęta na zimową obronę. 

Jeszcze groźniejsze było to, co sekretarz stanu miał do powiedzenia o sytuacji w kraju, gdzie ludzie coraz szybciej przechodzili pod kontrolę i wpływ partii posiadających większość w parlamencie. Według jego oświadczeń rewolucja, walcząca o przejęcie kontroli nad państwem, stała niejako u drzwi. Wywołana warunkami wynikającymi z niekorzystnej sytuacji militarnej i zupełnie niezależnie od siły lub słabości państwa, partie większościowe, które pragnęły ofensywy dla własnych celów, dokonały gwałtownego ataku w głównej komisji Reichstagu na kanclerza cesarskiego, hrabiego von Hertlinga.

Główne oskarżenia skierowane przeciwko niemu były następujące: Supremacja generałów dowodzących w kraju, ustawa o prawie wyborczym i wpływ na politykę wewnętrzną wywierany bez odpowiedzialności przez wyższe dowództwo. Wysuwane żądania miały na celu kontrolę parlamentarną nad rządem i odłożenie rządów wojskowych na półkę. Dwa sposoby przezwyciężenia kryzysu polegałyby, z jednej strony, na tym, aby rząd jednoznacznie potwierdził swoją autorytarność, działając, w jednym przypadku, ze wszystkimi uprawnieniami dyktatora, w drugim, na poddaniu się i spełnieniu żądań partii większościowych w parlamencie. 

Sekretarz stanu uważał, że możliwe jest rozbrojenie ruchu rewolucyjnego poprzez przyznanie rządów parlamentarnych na szerokiej podstawie narodowej; dlatego opowiadał się za tą polityką, pomimo faktu, że okoliczności w kraju i nasza pozycja w stosunku do wroga były bardzo niesprzyjające takiej reorganizacji systemu konstytucyjnego. 

W ten sposób rewolucja grożąca od dołu miała zostać stłumiona płaszczem rewolucji z góry; a ponowne zespolenie rozpadających się sił narodowych miało nastąpić pod hasłem „Rządu Obrony Narodowej”. Chętnie przyjmę za bezdyskusyjne, że ci odpowiedzialni mężowie stanu, którzy opowiadali się za tą polityką, wierzyli w możliwość uzyskania praktycznych warunków za pomocą tych środków i że mieli nadzieję na pewien zwrot od nowego rządu, w każdym razie w dziedzinie spraw zagranicznych, tj. w celu negocjacji pokojowych. 

Pozycja cesarskiego kanclerza, hrabiego von Hertlinga, którego wiek i niedomagania czyniły fizycznie niezdolnym do sprawowania urzędu, wydawała się tak poważnie zachwiana, że cesarz, ponieważ hrabia odmówił udziału w zmianie konstytucji, zadeklarował gotowość przyjęcia złożonej rezygnacji. Jako następców wymieniano przede wszystkim księcia Maxa z Badenii i sekretarza cesarskiego skarbu, hrabiego Rodern; wybór tego ostatniego wydawał się bardziej prawdopodobny.

Ze względu na groźną i niepewną sytuację na froncie i w kraju, panowie z Berlina, jak również ci z dworu Jego Królewskiej Mości i kwatery głównej, byli w bardzo poważnym nastroju. W odniesieniu do trudności militarnych żywiono jednak nadzieję, że wielka bitwa na froncie zachodnim odbędzie się bez dotkliwej porażki. Co więcej, żywiono również nadzieję na utrzymanie tych sojuszników, którzy stali się niepewni. Ludzie wierzyli również, że przeprowadzając zamierzone zmiany konstytucyjne, będą w stanie dokonać takiej zmiany nastrojów w kraju, że ogólnie rzecz biorąc, będzie można pokazać zdecydowany front w kraju i za granicą. 

I tego dnia ludzie, których najwyższą mądrością było zrzucenie na barki innych odpowiedzialności za skutki własnej nieudolności, porzucili monarchię, kłaniając się demokratycznym żądaniom naszych wrogów i zagrażającemu internacjonalizmowi w każdym odcieniu. Jak już wspomniałem, Jego Ekscelencja von Hintze, Minister Spraw Zagranicznych, wziął na siebie raport o sytuacji w głębi kraju i zalecił jako najlepsze rozwiązanie „rewolucję z góry”, która w obecnym stanie rzeczy była niczym innym jak „poddaniem się według własnego uznania”. Dziwne, że ten człowiek, którego chwalebna przeszłość uprawniała go do bycia szanowanym i godnym zaufania, i który jako następca Kühlmanna mógł osiągnąć tak wiele, że ten człowiek wybrał ten kurs. Zgodnie z prawdą i honorem należy powiedzieć, że to, co właśnie napisałem, jest częściowo wynikiem późniejszych rozważań i rozeznania. 

W ciągu krótkich godzin tej konferencji byłem pod taką presją ekscytujących wiadomości i tak bardzo chciałem wrócić do wojsk i bitwy, z której zostałem wezwany, że uchwyciłem tylko ogólny zarys spraw. Nie pytano mnie też o zdanie na temat tych wszystkich kipiących problemów ani na temat tego, co w zasadzie było już niezmiennie ustalone przez decyzje wynikające z dramatu chwili. Było niemal cudem, że ludzie pamiętali, że głównodowodzący grupy armii był również następcą tronu Niemiec i Prus. Bez odpowiedzialności, bez praw, ale jednak. . . . 

Tak więc zostałem wezwany i podczas gdy tysiąc głosów wzywało mnie na posterunek moich żołnierskich obowiązków, musiałem patrzeć na wydarzenia, które nieodparcie zmierzały do wielkiej klęski. Natychmiast po zakończeniu konferencji cesarz wyjechał do Niemiec, a Feldmarszałek podążył za nim 1 października, jak sam powiedział, aby być blisko Jego Królewskiej Mości w tych dniach najpoważniejszych decyzji, aby przekazać informacje tworzącemu się rządowi i wzmocnić jego zaufanie. W dniu 2 października pojawiły się oznaki, że pomimo pierwotnych wątpliwości, książę Max z Badenii zostanie wybrany na kanclerza cesarskiego, jego pochodzenie i osobowość dawały gwarancję, jak wówczas sądzono, że interesy Korony zostaną zabezpieczone w reorganizacji polityki wewnętrznej, która wydawała się konieczna. Wydawało się, że we wstępnych negocjacjach książę bez zastrzeżeń przyjął oficjalny program partii większościowych.

Na zdjęciu poniżej, od lewej: Feldmarszałek Hindenburg, Cesarz Wilhelm II i Ludendorff

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część II
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
poprzednia część pod tagiem #LichtAusMesserRaus

Pod koniec września wydarzenia potoczyły się szybko, wręcz lawinowo. To było jak ogromna pożoga, która długo tliła się w ukryciu, a która nagle nabrała powietrza i stanęła w płomieniach w niezliczonych miejscach. Ogień był wszędzie: na zachodzie, południowym wschodzie i w kraju. 

Upadek Bułgarii był pierwszym widocznym znakiem. Złe wieści nadeszły z frontu bałkańskiego 26 września. Dotarły do nas, gdy nasza Grupa Armii była zaangażowana w ciężką bitwę obronną przeciwko silnym atakom na zachód od Aisne i po obu stronach Argonne od wschodu od Reims aż do Mozy, bitwę, która pomimo całego naszego heroicznego oporu, zakończyła się koniecznością oddania terenu ogromnie przeważającym masom wroga z ich czołgami. 
Bułgarzy, pod silną presją zjednoczonych sił Ententy na froncie macedońskim, wycofali się na rozległej linii. Stracili dużą liczbę jeńców i dużą ilość materiałów i, jak dowiedzieliśmy się z krótkich telegramów i wiadomości telefonicznych, Malinow, bułgarski premier, wierzył, że może sprostać tym niepowodzeniom tylko poprzez rozpoczęcie negocjacji pokojowych z głównodowodzącym armii Ententy. 

Powstała w ten sposób sytuacja oznaczała dla nas poważne niebezpieczeństwo; wyeliminowanie Bułgarii mogło oznaczać początek końca dla mocarstw centralnych; Dunaj stałby otworem dla sił Ententy; inwazja na Rumunię i Węgry znalazłaby się w granicach bardziej bezpośrednich możliwości. Wiadomość ta wywołała największą konsternację cesarza i naczelnego dowództwa w Avesnes. Na razie luka została zatrzymana; wpływ króla i królewicza Borysa zdołał powstrzymać odwrót; a naczelne dowództwo zorganizowało natychmiastowy transport na Bałkany niektórych austriackich dywizji i kilku niemieckich dywizji ze wschodu, aby wzmocnić poważnie zachwiany front. 

W międzyczasie armie Ententy kontynuowały gwałtowne ataki na całym zachodnim froncie, od Flandrii po wschód od Argonne, z niespotykaną wcześniej determinacją. Odnieśliśmy wrażenie, że znajdujemy się w punkcie kulminacyjnym koncentrycznej wrogiej ofensywy i chociaż gigantyczny atak mógł zmusić nas do ustąpienia, czuliśmy, że zbierając wszystkie nasze siły do wysiłku, możemy mimo wszystko utrzymać naszą pozycję; tylko że za tym desperackim wysiłkiem wciąż czaiło się dręczące pytanie: „Jak długo jeszcze?”;

28 września odwiedziłem mojego brata Fritza, który wraz ze swoją Pierwszą Dywizją Gwardii był zaangażowany w ciężką walkę z Amerykanami na wschodnim krańcu Argonne. Wiem, że mój brat był bardzo odważnym, nieustraszonym i chłodnym człowiekiem, którego troska o swoich żołnierzy była wzorowa. Był przyzwyczajony do trudów i niepokoju; Pierwsza Dywizja Gwardii przez cały czas znajdowała się tam, gdzie było tak gorąco, jak to tylko możliwe, pod Ypres, w Szampanii, nad Sommą, nad Chemin des Dames, w Gorlicach i Argonne. Tym razem zastałem go odmienionego; był przepełniony niewypowiedzianą goryczą; widział zbliżający się koniec i wraz ze swoimi ludźmi walczył z odwagą rozpaczy. Opisał mi sytuację, która napełniła mnie przerażeniem. Cała jego dywizja składała się z 500 bagnetów w strefie walki; sztab wraz z łącznikami walczył w pierwszej linii, z karabinem w ręku. Artylerzyści byli skrajnie zmęczeni, działa zużyte, trudno było zdobyć nowe z fabryk, racje żywnościowe były niewystarczające i zepsute. 

Co miało z tego wszystkiego wyniknąć? Amerykańskie ataki były same w sobie źle zaplanowane; wykazywały ignorancję wojenną; ludzie posuwali się w kolumnach i byli koszeni przez nasze pozostałe karabiny maszynowe. Nie było wielkiego zagrożenia. Ale ich czołgi przebiły nasze cienkie linie co dwadzieścia metrów i ostrzelały nas od tyłu. Dopiero wtedy amerykańska piechota ruszyła naprzód. Amerykanie dysponowali niesamowitą ilością ciężkiej i bardzo ciężkiej artylerii. Ich wstępne bombardowanie znacznie przewyższało pod względem intensywności i ciężkości wszystko, co znaliśmy pod Verdun czy nad Sommą. 

W raporcie, który złożyłem Jego Królewskiej Mości w Spa, szczegółowo opisałem mu rozpaczliwy stan Pierwszej Dywizji Gwardii; cesarz rozmawiał o tym z Ludendorffem; ale nie podjęto decyzji o ich odciążeniu; mogę przyznać, że być może nie można było tego zrobić, ponieważ potrzebowaliśmy teraz każdego dostępnego człowieka do ostatniej walki. W tym czasie cała moja uwaga i energia były poświęcone burzliwym wydarzeniom na froncie i powierzonym mi oddziałom. Niemal codziennie znajdowałem się w strefie walk, a aż do października byłem tak zajęty obowiązkami dowódcy Grupy Armii, że nie byłem w stanie uważnie śledzić bardzo ważnych wydarzeń politycznych, które miały miejsce, chociaż zdawałem sobie sprawę, że mają one najistotniejsze znaczenie.

Rewolucja Niemiecka 1918 roku na podstawie THE MEMOIRS OF THE CROWN PRINCE OF GERMANY wyd w 1922 roku 
Część I
#iwojnaswiatowa #historia #1wojnaswiatowa #LichtAusMesserRaus #ciekawostkihistoryczne #niemcy
Wspomnienia Friedricha Wilhelma Victora Augusta Ernsta von Hohenzollern, następcy tronu (Kronprinz) Prus i Niemiec, syna cesarza Wilhelma II 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Hohenzollern_(1882–1951)
Kronprinz Wilhelm był w tym czasie (II polowa 1918) dowódcą Grupy Armii na froncie zachodnim. Opisywana sytuacja miała miejsce po zakończeniu V wiosennej ofensywy Niemieckiej 1918 roku na froncie zachodnim. Patrz mapka. 
Niemcy wykorzystując zawarcie pokoju z Rosja Bolszewicką w Brześciu (3 marca opisywałem pod tagiem #pokojbrzeski1918) przerzucili duże siły z frontou wschodniego na zachodni, próbując uzyskac zwycięstwo zanim duże siły amerykańskie napłyną do Francji.

Do wielkiej ofensywy na Reims w lipcu 1918 r. Naczelne Dowództwo (Oberste Heeresleitung) zebrało wszystkie dostępne siły, rezerwując jedynie kilka nowych dywizji i ciężką artylerię z Grupy Armii Księcia Rupprechta do ataku na Hagen. Kiedy ten atak na Reims nie powiódł się, nie miałem już wątpliwości, że sprawy na froncie i w kraju zmierzają ku ostatecznej katastrofie, która była nieunikniona, chyba że "za pięć dwunasta" zostaną podjęte i energicznie przeprowadzone wielkie decyzje. Mój szef sztabu, hrabia von der Schulenburg, w pełni podzielał moje poglądy i dlatego po wielkiej ofensywie nieprzyjaciela pod Villers-Cotterets, nie pozostawiliśmy żadnych środków bez próby przekonania Naczelnego Dowództwa (Oberste Heeresleitung) do przyjęcia przede wszystkim dwóch środków; mianowicie umieszczenia spraw na froncie i spraw w kraju na solidniejszych podstawach. 

Biorąc pod uwagę naszą niezwykle trudną sytuację militarną, uznaliśmy za konieczne natychmiastowe wycofanie całego frontu do pozycji Antwerpia-Moza. Przyniosłoby to cały szereg korzyści. Po pierwsze, powinniśmy byli oddalić się od wroga na tyle, by dać naszym poważnie zmęczonym i przygnębionym moralnie oddziałom czas na odpoczynek i regenerację sił. Co więcej, cały front zostałby znacznie skrócony, a naturalnie silna pozycja frontu Mozy w Ardenach zapewniłaby nam, nawet przy stosunkowo słabych siłach, silną linię oporu. W ten sposób można było zwiększyć rezerwy. Słabymi punktami frontu pozostawały oczywiście prawe skrzydło w Belgii i lewe pod Verdun.

Nasze poglądy na sytuację zostały przedstawione Naczelnemu Dowództwu w raporcie, w którym stwierdziliśmy, że teraz wszystko zależy od przetrwania ataków wroga do nadejścia deszczowej pogody, co nastąpi pod koniec listopada. Jeśli nie mieliśmy wystarczających sił, aby utrzymać długą linię frontu, powinniśmy w odpowiednim czasie wycofać się na krótszą linię. Nie miało znaczenia, gdzie się zatrzymamy; ważne było, aby nasza armia pozostała niezniszczona i w stanie bojowym. Nasze lewe skrzydło między Sedanem a Wogezami nie mogło się wycofać i dlatego musiało zostać wzmocnione rezerwami. 

Naczelne Dowództwo odpowiedziało, że może co najwyżej podjąć decyzję o wycofaniu się do punktu wyjściowego wiosennego natarcia w 1918 roku. Przyjęli pogląd, który sam w sobie był zupełnie słuszny, że po pierwsze, dalsze wycofanie się byłoby przyznaniem się do naszej słabości, co doprowadziłoby do najbardziej niepożądanych politycznych dedukcji ze strony wroga; po drugie, że nasze koleje nie pozwoliłyby nam na szybką ewakuację rozległej strefy wojennej poza linią Antwerpia- Moza, tak że ogromne ilości amunicji i zapasów wpadłyby w ręce wroga; po trzecie, że linia Antwerpia- Moza stanowiłaby niekorzystną stałą pozycję, ponieważ linie kolejowe, nie mając komunikacji bocznej, sprawiłyby, że transport wojsk za frontem i z jednego skrzydła na drugie byłby uciążliwy i powolny. Byliśmy jednak zdania, że wycofanie się jest nieuniknione i że lepiej będzie wycofać się, dopóki oddziały są zdolne do walki, niż czekać, aż zostaną całkowicie wyniszczone. Uważaliśmy, że względy polityczne powinny ustąpić przed wojskową koniecznością utrzymania armii zdolnej do walki. Stratom materialnym i niekorzystnym warunkom kolejowym nie można było zaradzić; musieliśmy się wycofać; i lepiej byłoby to zrobić we właściwym czasie. 

W kraju chcieliśmy energicznej, bezwzględnej i całkowitej władzy dyktatury, stłumienia wszelkich prób rewolucyjnych, przykładnego karania dezerterów i próżniaków, militaryzacji zakładów produkujących amunicję itd. itp., wydalenia podejrzanych obcokrajowców itd. Ale nasze propozycje i ostrzeżenia nie odniosły żadnego skutku; wiedzieliśmy zatem, co nadchodzi. Wkrótce zobaczyliśmy, że znajdujemy się w samym środku tragedii; musieliśmy patrzeć z otwartymi oczami na nieuchronną katastrofę, która zbliżała się coraz bardziej, dzień po dniu, coraz szybciej i coraz bardziej nieodwracalnie. Kiedy patrzę wstecz i porównuję przeszłość, ten czas jest najsmutniejszy w całym moim życiu, smutniejszy nawet niż krytyczne miesiące pod Verdun czy głęboko bolesne dni, tygodnie i miesiące, które nastąpiły po ostatecznej katastrofie. Z niespokojnym sercem wchodziłem każdego ranka do sztabu Grupy Armii; zawsze byłem przygotowany na złe wieści i zbyt często je otrzymywałem. Jazdy na front, które wcześniej były dla mnie przyjemnością i rekreacją, teraz przepełnione były goryczą. Czoła oficerów sztabowych były zmarszczone z niepokoju. 

Żołnierze, choć prawie wszędzie perfekcyjni pod względem dyscypliny i postawy, chętni, przyjaźni i radośni w swoich salutach, byli śmiertelnie wyczerpani. Serce mi się krajało, gdy widziałem ich puste policzki, ich chude i zmęczone sylwetki, ich potargane i brudne mundury; chciałoby się powiedzieć: „Idźcie do domu, towarzyszu, wyśpijcie się, zjedzcie dobry, obfity posiłek, zrobiliście już wystarczająco dużo”, gdy ci dzielni chłopcy podnosili się elegancko, gdy zwracałem się do nich lub podawałem im rękę. A najgorsze w tym wszystkim było to, że nie mogłem im pomóc; ci zmęczeni i wyczerpani ludzie byli ostatnimi resztkami naszej armii, musieli być bezlitośnie eksploatowani, jeśli chcieliśmy uniknąć katastrofy i uzyskać pokój możliwy do zniesienia przez Niemcy. Tak więc, z dnia na dzień, musiałem patrzeć, jak stara wartość bojowa mojej najwaleczniejszej dywizji kurczy się, podczas gdy wigor i pewność siebie są coraz słabsze w nieustannych i wyczerpujących bitwach. 

Uzupełnienia niemal całkowicie ustały, a nieliczne oddziały, które do nas docierały, były jedynie podrzędnej wartości. Składały się one głównie ze starych i wycieńczonych żołnierzy odesłanych z powrotem na front; często byli oni zbierani ze szpitali w stanie na wpół rekonwalescencji; często byli to na wpół dorośli chłopcy bez odpowiedniego przeszkolenia i zdyscyplinowania. Większość z nich miała krnąbrne i buntownicze usposobienie, co było wynikiem pracy agitatorów w kraju i słabości rządu, który nie zrobił nic, aby przeciwdziałać tym agitatorom i ich rewolucyjnym intrygom. 

Otrzymaliśmy jako dodatkowych poborowych ludzi, którzy wyruszyli z determinacją, by podnieść "ręce do góry" przy pierwszej nadarzającej się okazji. Ale to błędna metoda obsadzania odpowiedzialnych stanowisk w komendach uzupełnień zemściła się najstraszliwiej. Latem i wczesną jesienią 1918 r. szerząca się demoralizacja stawała się coraz bardziej zauważalna na okupowanym terytorium. Porządek, który pierwotnie istniał za liniami frontu, wyraźnie się pogarszał. W większych miastach na liniach komunikacyjnych błąkały się tysiące maruderów i urlopowanych mężczyzn; niektórzy z nich uważali każdy dzień, w którym mogli trzymać się z dala od swoich jednostek, za dobrodziejstwo niebios; niektórzy z nich byli całkowicie niezdolni do dołączenia do swoich pułków z powodu przeciążenia kolei. 

Pamiętam podróż na front przez węzeł komunikacyjny Hirson. Była to pora kolacji dla mężczyzn udających się na urlop i maruderów, którzy stali wokół setkami. Wmieszałem się w tłum i rozmawiałem z wieloma z nich. To, co usłyszałem, było naprawdę smutne. Większość z nich była chora i zmęczona wojną i ledwo starała się ukryć swoją niechęć do powrotu do swoich jednostek. Nie wszyscy byli łajdakami; wiele twarzy wskazywało na to, że nie wytrzymali nerwowo, że opuściła ich energia, że prymitywny i niekontrolowany impuls samozachowawczy wziął górę nad wszelkim uznaniem konieczności trzymania się lub stawiania oporu. 

Oczywiście wśród maruderów w Hirson było również wielu wspaniałych ludzi, którzy zachowali odwagę i postawę. Aby sprostać tej demoralizacji sił, które mogły zostać skoncentrowane w cenną pomoc dla naszych codziennych rosnących potrzeb, nie próbowano nic lub prawie nic. Konieczne były nowe, kompleksowe i gruntowne środki, których wdrożenie należało powierzyć Naczelnemu Dowództwu. 

W ramach naszej Grupy Armii zrobiliśmy oczywiście wszystko, co było w naszej mocy, aby wprowadzić jakiś porządek w chaosie, ale otrzymaliśmy bardzo skąpe wsparcie w naszych wysiłkach. Dyscyplina za liniami frontu złowieszczo spadła. Zauważyłem to w Charleville, głównej kwaterze Grupy Armii. Żołnierze musieli być nieustannie upominani z powodu swobodnego zachowania i braku salutowania. Mężczyźni powracający z urlopu, którzy wcześniej wzorowo wykonywali swoje obowiązki, byli skłonni do niesubordynacji i buntu. Młodsi poborowi byli w najlepszym razie całkowicie pozbawieni entuzjazmu i generalnie wykazywali całkowicie niepoważne pojęcie patriotyzmu, obowiązku i wierności, które dla żołnierza powinny być sprawami świętymi. Niestety, najwyższe władze nie zdecydowały się na żadne energiczne lub wzorcowe środki w odniesieniu do tych niebezpiecznych zjawisk. Zachowanie ludności francuskiej było, to prawda, poprawne, ale nie ukrywali oni swojej radości z naszego oczywistego upadku.

HWK - Hartmannswillerkopf
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Cytując wspomnienia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej Otto Brauna natknąłem się na fragment opisujący jego pobyt na froncie zachodnim w Alzacji u stóp Hartmannswillerkopf - wzgórza (956 metrów) w Alzackich Wogezach.
Ponieważ w zeszłym tygodniu przypadkowo pracowałem w pobliżu Miluzy(Mulhause)/Francja i do czwartku wyrobiłem sie z robotą zaplanowana na tydzień, a samolot miałem dopiero w sobotę, w wolnym czasie wybrałem się na HWK - Hartmannswillerkopf gdzie obecnie znajduje się muzeum i cmentarz upamiętniający walki w których w czasie I wojny swiatowej zginęło około 25 tys. żołnierzy z obu stron.

1. Widok na wzgórze Hartmannswillerkopf (to z krzyżem). 
2. Cmentarz zołnierzy francuskich.
3. HWK - Hartmannswillerkopf na mapie frontu w Wogezach
4. HWK - Hartmannswillerkopf na mapie frontu zachodniego

strona muzeum
https://www.memorial-hwk.eu/en

Historia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej część XIII (pechowa? warto przeczytać do końca) na podstawie "THE DIARY OF OTTO BRAUN WITH EXTRACTS FROM LETTERS"
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Poprzednie części pod tagiem #OttoBraun

List do ojca
Ensisheim [Alzacja], 25 marca 1918 r. - Właśnie otrzymałem rozkaz ponad głowami wszystkich innych, aby udać się jako adiutant do sztabu pułku von B., który wspieramy. Możesz sobie wyobrazić, jak bardzo jestem zirytowany; jednocześnie cieszę się, że możesz być spokojny o mnie w zupełnie innym sensie [tzn. że nie bedzie na pierwszej linii frontu] niż kiedykolwiek wcześniej. Wolałbym zostać na froncie, ale jestem żołnierzem i muszę być posłuszny.

List do ojca 
4 kwietnia 1918 roku. Obóz w pobliżu Hattencourt.
-Nigdy nie widziałem takiego spustoszenia, jakie panuje w wioskach tuż przed naszą linią frontu. Co za straszny widok - katedra St. Quentin z jej drżącym grzbietem wzniesionym ponad ruinami spiętrzonymi wysoko w górze, wewnątrz której niebo spogląda w dół przez dach, który został zmiażdżony do samej podłogi. Kilka marnych kikutów to wszystko, co pozostało z przypór i filarów sklepienia krzyżowego. Resztki cudownych różanych okien, odłamki opalizujących kolorami witraży wciąż sterczą tu i ówdzie. I bardziej niż kiedykolwiek groteskowy, tam gdzie wydaje się, że tylko Przedwieczny może istnieć, a nawet to wydaje się bliskie zniszczenia, jest efekt nowoczesnego malowania chóru, krzyczącego kolorem, prawdziwie typowego obrazu współczesnego barbarzyństwa. Resztki sufitu pomalowane absurdalnie jako gwiaździste niebo nadal mrugają do nas głupio w kilku miejscach, podczas gdy obok niego prawdziwe niebo rozciąga się błękitnie i surowo nad ruinami pięknie wygiętych łuków.

PAMIĘTNIK
6 kwietnia 1918 r. - Ta edukacja wojskowa to dla mnie cholernie dobra rzecz. Ale podejrzewam, że życie ma dla mnie jeszcze wiele ciosów w zanadrzu, w przeciwnym razie Natura nie obdarzyłaby mnie tak wielką wewnętrzną siłą, by odrzucać nieprzyjemne rzeczy, zawsze widzieć to, co najlepsze i nigdy nie rozpaczać; nie dałaby mi też tak wielkiej potrzeby podkreślenia mojej indywidualności, ani zdolności, którą mam, nie tylko do przezwyciężenia wszystkich drobnych i poniżających rzeczy, ale także do przekształcenia ich w dobro, z pomocą mojego Amor fati.

PAMIĘTNIK
11 kwietnia 1918. W terenie. 
-Otrzymałem potwierdzoną wiadomość, że Kurt Gerschel [Kurt Wolfgang Gerschel rówieśnik, przyjaciel z dzieciństwa podobnie jak Otto zgłosił się na ochotnika po wybuchu wojny] poległ. W ten sposób wszyscy zostali zabici, ci, którzy byli dobrzy, młodzi, odważni i pełni nadziei na przyszłość. Był tak szczerym, świeżym, czystym człowiekiem, uczciwym i prostolinijnym jak niewielu, tak kochaną istotą! Prawdziwa lekcja dla antysemitów, odważny, dumny i prawdziwy. Niech spoczywa w pokoju.

HERR HANS B.
11 kwietnia 1918 roku. W terenie - Jeśli nasza śmierć jest naprawdę zapisana w gwiazdach, wydaje mi się kiepskim interesem ingerowanie w dzieło Losu.

Do JULIE V.
13 kwietnia 1918. Dziś wygłosiłem przemówienie do 1. kompanii na temat ofensywy[po zawarciu pokoju na wschodzie Niemcy przerzucają siły na zachód i przeprowadzają cztery ofensywy aby wygrac wojne zanim Amerykanie pojawia się na dobre] i jej skutków politycznych. Jest to jednak tak trudny i obszerny temat, że nie byłem w pełni usatysfakcjonowany. Prowadzenie wykładów dla prostych ludzi jest bardzo trudnym zadaniem. Trzeba precyzyjnie przedstawiać skomplikowane problemy, przedstawiać główne zarysy tak, aby były one jasno uchwycone, nie dając fałszywego wrażenia o zasadniczej naturze rzeczy - a to tak często kryje się w niejasnych kolorach, które przenikają się nawzajem - bez przedwczesnego rozwiązywania i definiowania nierozwiązanych jeszcze problemów za pomocą tanich sztuczek zaklinania uproszczeń. Niezwykle trudno jest uniknąć frazesów i odkryć główne punkty, z których można spojrzeć na sytuację międzynarodową; w obecnym zamieszaniu wydaje się to prawie niemożliwe. Jestem więc bardzo niezadowolony, ale mimo to wiele się nauczyłem.

Do JULIE V.
21 kwietnia 1918. W terenie - W sztabie naprawdę czuję się jak w domu. Wolny czas wykorzystuję na jazdę konną i czytanie, sprawy wojskowe i polityczne, a w międzyczasie robię różne rzeczy dla rekreacji. Całkowicie zdewastowana okolica - stara linia [rzeki] Sommy - ostrzelane wioski, często całkowicie zniszczone, mają w sobie coś, co strasznie przygnębia - uczucie, które trzeba opanować. Co będziesz teraz robić? Siedzisz na werandzie, gdzie być może bzy wciąż kwitną lub jaśmin już pachnie i czytasz lub piszesz coś pięknego; słońce świeci ciepło, a ptaki śpiewają. Wczoraj spadł tu śnieg, a w nocy wystąpiły silne mrozy. Delikatne kwiaty brzoskwini i wiśni, które kwitły na małych drzewkach podarowanych przez Anglików, aby pomóc w odbudowie tutaj, wszystkie zostały zmrożone. Nie myślcie jednak, że narzekam. Kiedy widzi się tutaj okropności wojennej dewastacji, można być tylko wdzięcznym, że tym razem nasz kraj został oszczędzony przez niepohamowaną furię i może tylko chcieć walczyć, dopóki niebezpieczeństwo nie minie.

Do JULIE V.
26 kwietnia 1918. w terenia - Ponieważ obiecałem, że zawsze będę szczery, muszę Ci powiedzieć, że dziś w nocy zmieniamy wojsko na linii frontu. Ale nie ma powodu do niepokoju.

PAMIĘTNIK
27 kwietnia, 1918. 
- Wyjazd o 5 rano. Zajmujemy pozycje w południowo-wschodniej części Marcelcave [ok 20 km na wschód St Amiens]. Wszyscy właśnie wracają z frontu, wyczerpani do granic możliwości. Mamy dużą piwnicę, która jest teraz z zapałem fortyfikowana. 20-ta[kompania], którą znalazłem na wschód od Villers-Bretonneux, otrzymała wczoraj dwa bezpośrednie trafienia w kolumnę podczas marszu. Dziś zabici wciąż leżą na ulicy, pływając we krwi. Chciałem iść naprzód do 8-mej[kompanii], ale major zabronił mi tego, ku mojej wielkiej irytacji; nie czuję się spokojny, dopóki nie poznam całej pozycji.

Do JULIE V.
Marcelcave, 28 kwietnia 1918 r.  
- Piszę siedząc w głębokiej piwnicy w Marcelcave, w której szukamy schronienia przed ostrzałem artyleryjskim. Jesteśmy cztery mile za linią frontu. Nie pozwolono mi na nią wejść ze względu na wzmożoną aktywność artyleryjską na "ziemi niczyjej". Major bardzo o nas dba, po prostu zabronił, co bardzo mnie zirytowało, ponieważ przed nami jest batalion i uważam, że sztab pułku powinien przynajmniej widzieć linię frontu. Ale jak już mówiłem, major jest drobiazgowy w takich sprawach. Fakt, że jesteśmy tu tylko tymczasową odsieczą, pozostaje niezmieniony, a do czasu otrzymania tego listu najprawdopodobniej będziemy już wiele mil stąd. To uczucie, które miałem, kiedy tym razem wyjechałem na front - wielkiej zmiany, która mnie czeka - teraz znów mnie ekscytuje. To cudowne uczucie; przyszłość leży przede mną, nieprzenikniona; a ja wplatam w nią wspaniałe kolory, krajobrazy magii, oczarowania....

Rankiem 29 kwietnia bezpośrednie trafienie pociskiem zakończyło jego życie. "Położyliśmy go na łożu z kwitnących kwiatów, dopóki nie przyjechał karawan na pogrzeb. Jego twarz była spokojna i nienaruszona". Tak napisał przyjaciel i towarzysz do jego ojca. [Otto zginął trafiony pociskiem artyleryjskim 6 km za linią frontu we Francji]

Poniżej ostatnie zdjęcie Otto (drugi z prawej) kilka dni przed śmiercią. Julia Vogelstein (w listach Julie V), po wojnie wyjdzie za mąż za jego ojca i wyda jego listy i pamiętniki, które cytowałem.

Historia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej część XII na podstawie "THE DIARY OF OTTO BRAUN WITH EXTRACTS FROM LETTERS"
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Poprzednie części pod tagiem #OttoBraun

PAMIĘTNIK
19 stycznia 1918. W domu.
-Uznany za zdolnego do czynnej służby, zostaję tu do lutego, po czym dołączam do batalionu.

PAMIĘTNIK
Naumburg, 9 lutego 1918 r.
-Długo przebywałem w najbardziej imponującej katedrze i czerpałem nową energię i siłę z boskich posągów jej założycieli. Och, to byli ludzie, którzy wiedzieli, jak brać życie, jak je kształtować!

PAMIĘTNIK
15 lutego 1918 r.
-Ucałowałem tatę i Julię i szybko się z nimi pożegnałem. Potem minęła spokojna noc pełna marzeń i przeczuć. Podczas podróży przeczytałem "Heretyka z Soany" Hauptmanna, jeden z niewielu klasyków współczesnej prozy niemieckiej, pełen wielkiej mądrości w formie i konstrukcji, najwyraźniej dzieło lat. Wywołuje najbardziej podniecające uczucie.

do ojca
Naumburg, 16 lutego 1918 r.
-Otrzymałeś już mój telegram. G.H.Q. zarządziła mój wyjazd na jutro viá Monachium - Kufstein - Salzburg - kolej Tauern - Villach - Udine - Pordenone. Może to i dobrze, że nie będziemy musieli się ponownie żegnać. [W czasie gdy Otto leczył się, jesienią 1917 roku jego batalion został przerzucony z frontu wschodniego na front włoski, dlatego jedzie on koleją nad Adriatyk]

Do JULII V. 
Monachium, 18 lutego 1918 r. - Wiele rzeczy pozostało niedopowiedzianych. Ale nie mogłem dać Ci odpowiedzi słowami. To, kim będę po powrocie, będzie moją odpowiedzią.

PAMIĘTNIK
20 lutego 1918. W drodze.
-Wspaniała przejażdżka przez dolinę Fella. Wspaniałe światło księżyca sprawiało, że wszystko wydawało się niezwykłym, upiornym, ale konkretnym snem; doliny otwierały się jak rany, wioski wyrastały ze skał; wszystko wydawało się wyrastać z twardych, nieuniknionych gór i odpływać w niekończącą się równinę. O 10.30 w Udine. Pod wielkim wrażeniem. Spacer po opustoszałym, oświetlonym gwiazdami mieście. Miasto stanowi cudowną, w pełni harmonijną całość, szerokie place, wspaniała sala i cudowny krużganek prowadzący na wzgórze. Dwa cyprysy, same w sobie nie rzucające się w oczy, stoją w prostym łuku renesansowej bramy, po lewej wieża zegarowa kościoła, po prawej pałac; ze wszystkich stron równina opada tak, że drzewa z ich delikatną surowością konturów stoją swobodnie pod gwiazdami. I w tej prostej scenie, powtarzanej tysiące razy, tkwi cały urok i słodycz tej zawsze ukochanej krainy.

PAMIĘTNIK
26 lutego, 1918. W podróży.
-Rano, o 6 rano, do Triestu. Wspaniała podróż. Najpierw widok na góry, potem błękitny Adriatyk, w tle Alpy wciąż lśniące bielą, a nieopodal strefy walk Isonzo, Monfalcone, Gradisca i inne słynne nazwy. Minęliśmy uroczy Miramar, docierając do Triestu po południu. Zwiedziliśmy katedrę San Giusto i fort. Historia budowy San Giusto jest tak interesująca, że przyćmiewa wielką przyjemność, jaką czerpie się z patrzenia na nią. Kościół powstał w XIII wieku z dwóch przylegających do siebie bazylik, z których jedna pochodzi z 880 roku (z korynckimi filarami starej świątyni), a druga z 524 roku, zawierająca dwie wspaniałe mozaiki z V-VI wieku, a przede wszystkim wielką wieżę zegarową z około 1000 roku; jest to wyjątkowy pomnik, fascynujący dla wyobraźni. Grobowiec Winckelmanna, który leży tuż obok w uroczym Lapidario, pośród wielu starożytnych pozostałości, wydaje się dowodzić, że tutaj wciąż trwa moc starożytnych bogów Kapitolu, którzy zostali wygnani z tego miejsca. 

PAMIĘTNIK
28 lutego 1918 r.
-Wyjazd o 7.30 rano przy chłodnej pogodzie przez Goricię i St. Peter do Pevacina w celu zatrzymania się. Bardzo interesujące. Przejechaliśmy przez tereny dziewiątej do jedenastej bitwy nad Isonzo, wszystkie wzgórza zostały zaorane pociskami, lasy zniszczone, całe życie wymarło. Upiorne wrażenie zniszczenia nie tylko wszystkiego, co ludzkie, ale także samej ziemi, świętej ziemi, uważanej za wieczną i nienaruszalną, bardzo mnie dotknęło.[patrz zdjęcie poniżej]

PAMIĘTNIK
2 marca 1918 roku. W podróży na Zachód.
-Przeczytałem Potomków Stiftera; mądry, czysty i budujący, jak zawsze Stifter, czasami jest trochę za długi; ale ten jeden piękny fragment, w którym Susanne po raz pierwszy rozmawia z Frederickiem, rekompensuje wszystkie inne niedociągnięcia. To tak, jakby na tej stronie był blask, z którego wypływa ciepłe, pełnokrwiste życie.

List Do JULIE V.
Ensisheim[Alzacja], 15 marca 1918 r. 
- Przez dwa dni dotykałem granic południowych "H.K." [Hartmansweiler-Kopf wzgórze w pobliżu Ensisheim obecnie mauzoleum z I wojny swiatowej], potem zostałem na noc w Sulz [w Alzacji-obecnie Soultz-Haut-Rhin], a następnego dnia odbyłem najwspanialszą podróż. Pojechaliśmy przez Thierenbach i St. Anna pod górę do Sudel, a następnie - zawsze twarzą w twarz z wielkim Belchen - przez uroczą dolinę Rimbach obok Rimbach i Rimbachzell do Gebweiler, bardzo ładnego, tętniącego życiem małego miasteczka, ze sklepami i dobrą cukiernią, a co więcej, bardzo pięknym romańskim i bardzo pompatycznym późnobarokowym kościołem. Po południu pojechałem w górę doliny Murbach do starego klasztoru Murbach, świętego, historycznego miejsca, w którym przebywał Karol Wielki. Okolica jest dość urzekająca, wspaniałe lasy, urocze łańcuchy wzgórz i (ze względu na ich oczywiste bogactwo od XVI do XVIII wieku - tj. naprawdę od XIII wieku) pełne całkiem pięknych, starych, dobrze zachowanych wiosek. Bühel, po drodze, pięknie leży z wielką rzymską bazyliką na zboczu otwartego wzgórza, pod którym znajduje się wioska; ale koroną wszystkiego jest Murbach. Niezwykła jest łatwość, z jaką całość jest dopasowana do siebie - krajobraz i jego otoczenie - i podziwia się regularną klasyczną monumentalność, wykonaną w najdrobniejszych szczegółach. Tylko Wormacja i St. Gereon wywarły na mnie podobny efekt. W ten sposób wyobrażam sobie położenie i wygląd klasztoru w Geheimnisse.

do ojca
Ensisheim, 17 marca 1918 r.
-Powrót armii po wojnie przyniesie do domu obfitość energii, z potencjałem zarówno dobra, jak i zła, które trudno oszacować. Będzie wiele zrujnowanych istnień, wielu ludzi kuszonych do zbrodni, wielkie możliwości ekspansji będą odczuwalne ze wszystkich stron, a wiele wrażliwych natur zostanie zdeptanych. Strażnicy moralności, cywilizacji, porządku będą musieli być w pogotowiu; kobiety, przywódcy państwa, instytucje przedstawicielskie, sędziowie i duchowieństwo, przywódcy partii i związków zawodowych, wszyscy będą musieli zrobić wszystko, co w ich mocy, aby skierować powodzie i prądy niekontrolowanej i bezcelowej energii do wielkich naturalnych kanałów, aby podnieść standardy etyczne i prawne, które staną się dość zdemoralizowane. Jeszcze jedna rzecz, którą chcę powiedzieć: nie bójcie się o mnie, jestem spokojny, w pokoju z samym sobą, trzeźwo myślący; jestem chroniony przez szczęśliwą gwiazdę, a Los nie zarządzi, aby ten statek został rozbity. Wybacz tę nieco "patetyczną" harangue, ale spodziewam się, że ze względu na ścisłą cenzurę listów, będziesz otrzymywać ode mnie kartki tylko do czasu decydujących wydarzeń; dlatego chciałem powiedzieć to wszystko jeszcze raz.

do ojca
Ensisheim, 22 marca 1918 r.
-Nie mamy zbyt wielu okazji do czytania. Jestem właśnie zajęty Cavourem Treitschkego, który bardzo mi się podoba. Stawia w cieniu obraz Hartmanna. I nie widzę, by Treitschke dążył do jednostronnego kultu bohatera. Wydaje mi się, że jego portret Cavoura na tle politycznego, kulturowego, społecznego i ekonomicznego otoczenia jego czasów jest całkiem udany i przekonujący. To prawda, że w Hartmannie znaczna część poświęcona jest pozycji klas niższych w Piemoncie. Ale historia Risorgimento wydaje się być pozytywnym dowodem na przesadę materialistycznej koncepcji historii. Hartmann wyraża zdziwienie, że ruch mógł zyskać taką siłę w obliczu całkowitej nędzy i absolutnej apatii politycznej klas pracujących we Włoszech, zwłaszcza w Piemoncie. Był to po prostu ruch klasy wyższej szlachty i wielkich intelektualistów z miast. 

PAMIĘTNIK
Ensisheim, 24 marca 1918 r.
-Wzdłuż Wogezów do Colmar. Piękna słoneczna podróż. Starożytna kultura tych części przenika każdą wioskę w bardzo przyjemny sposób. Na wzgórzu po lewej stronie wznoszą się gigantyczne ruiny Drei Ahren. W Colmar ulice, place, podwórka i zachwycający ratusz tworzą bardzo urokliwe obrazy. Wszystko rośnie naturalnie, ale jest przycinane i pielęgnowane z mądrością i zrozumieniem. Można by porównać pracę tych gotyckich architektów miast do pracy wrażliwego ogrodnika. Najgłębsze wrażenie, jeśli chodzi o sztukę, wywarło na mnie wnętrze St. Martin, niezwykle harmonijna struktura, w której efekt światła został potraktowany z najwyższą umiejętnością. Nagle komunikat - Peronne zajęte, Somma przekroczona. Wszystko inne zniknęło. Jaki będzie nasz los?

W marcu 1918 roku, Niemcy na froncie zachodnim wykonają serię ofensyw, wykorzystując chwilową przewagę w ludziach dzięki sprowadzeniu wojsk z frontu wschodniego, po zawarciu pokoju z Rosją w Brześciu Litewskim. Batalion Otto został również przerzucony do Francji. Do Alzacji.

Poniżej:

1. Włoska flaga na szczycie Monte Santo di Gorizia zdobytego w XI bitwie nad rzeka Isonzo, ostrzelana przez austryjacką artylerię.
   
2. Pobojowisko na wzgórzu 240 nad rzeką Isonzo.

Historia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej część XI na podstawie "THE DIARY OF OTTO BRAUN WITH EXTRACTS FROM LETTERS"
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Poprzednie części pod tagiem #OttoBraun

PAMIĘTNIK
16 marca 1917 r. - Przydzielony do sekcji wojskowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Wydaje mi się to interesującą pracą. [lewa ręka Otto po ranie odniesionej w listopadzie 1916 roku, na froncie pod Baranowiczami i po operacji w grudniu w Berlinie, wciąż nie była w pełni sprawna i Otto zostaje zatrudniony w MSZ]

PAMIĘTNIK
19 maja 1917.
-Wiadomość, że Fritz Adler [zabójca premiera Austrii; bliski krewny Otto] został skazany na śmierć. Naturalnie można się było tego spodziewać. Oczywiście wyrok zostanie odroczony i przypuszczam, że po wojnie zostanie uniewinniony [Tak się rzczywiście stało]. Jego przemówienia są cudem moralnej wielkości i logicznego myślenia, większym niż jakiekolwiek, które przyniosła wojna. Był on jedyną osobą w tym ewidentnie zdegenerowanym kraju, jakim jest Austria, która miała odwagę poświęcić samego siebie i dlatego jego osiągnięcie było tym bardziej niezwykłe. Czy ostateczną siłą, która go napędzała, nie była ukryta i tym głębsza miłość do ojczyzny? Wyniki zdają się to potwierdzać. Cały jego los wywarł na mnie najgłębsze wrażenie.

PAMIĘTNIK
Drezno, 27 maja 1917 r. [Pomimo niepełnej sprawności lewej ręki Otto przechodzi szkolenie strzeleckie z obsługi CKM w Dreźnie]
--Do Albertinum. Wiele ozdobnych posągów, rzymski ogród, rzeźby. Jednym z głupich absurdów naszego wieku jest stłoczenie takich posągów w muzeach zamiast umieszczania ich w ogrodach, gdzie można je naprawdę podziwiać.

PAMIĘTNIK
Drezno, 16 czerwca 1917 r. - Rano znów do Drezna. Tata jest nadal bardzo chory, ale wydaje się, że najgorsze już minęło. Modliłem się żarliwie.

PAMIĘTNIK
21 czerwca, 1917. Znowu w domu.
-Mam już serdecznie dość życia w Berlinie. Tysiące ludzi, tysiące wrażeń napierających na siebie, nic, co prowadzi do harmonii. Tęsknię za wyjściem do czegoś całościowego; tutaj jest tylko rozproszenie. Jaka jest prawdziwa rzecz, do której dążę, która będzie ucieleśnieniem wszystkiego innego? Wielkość, wielkość - nie w sensie sławy, ale tego, co Grecy nazywali "αρετή", Rzymianie "virtu", na co nie mamy odpowiedniego słowa. W wielkości wszystkie inne rzeczy są ucieleśnione. Oznacza koncentrację, kulturę, formę, pracę, przemysł, zaciekły i nieustanny przemysł, ale także piękno spokojnego pochłonięcia rzeczami, pasję, wewnętrzny płomień, czysty, święty i trwały, z niezachwianym celem i całością we wszystkim. Nerwowość życia oznacza tutaj zniszczenie; oznacza rozbicie i dezintegrację wszystkiego, co jest całością. Często mnie to niepokoi, ale mam zaufanie do siebie; widząc, że rzeczy takie są, staram się mimo wszystko wyciągnąć z nich to, co najlepsze. Powoduje to poszerzenie perspektywy i pozwala lepiej zrozumieć świat.

PAMIĘTNIK
2 lipca 1917 r.
-Leżę chory w łóżku. Skończyłem korespondencję Goethe Schiller. To jedna z najbardziej wciągających i poruszających książek, jakie kiedykolwiek czytałem. Wieczorem uczyłem się średnio-wysoko-niemieckiego. Bardzo stymulujące. Przede wszystkim Walther i Hartmann. Nie ma przecież okresu w literaturze niemieckiej, w którym ogólny poziom byłby tak wysoki. Uderza całkowite opanowanie języka i rytmu. Co za bogactwo najbardziej znaczących, oryginalnych i potężnych poetów | I jak bogaty jest również w pieśni ludowe. W tym samym czasie w najwyższym stopniu rozwija się epika, dramat, poezja łacińska i sztuka plastyczna. Był to rzeczywiście czas, kiedy poezja stała w centrum życia, czerpiąc z niego wielką i świętą inspirację.

PAMIĘTNIK
10 lipca 1917 r. - Na pewno musi być w Niemczech jeden człowiek, który zdaje sobie sprawę z głębokiego znaczenia tego czasu i może go uchwycić i opanować? [czy ma na myśli pewnego malarza, który siedzi w okopach na froncie zachodnim?] 

List do ojca 
Zehlendorf, 16 lipca 1917 r.
-Jesteśmy na skraju strasznie stromej przepaści, a droga na wyżyny prowadzi przez niekończące się przeszkody, a my nie znamy jeszcze naszego przywódcy[oryg.: auch kennt man noch nicht den Führer]. Możemy tylko powtórzyć: "Dajemy wam nadzieję".

PAMIĘTNIK
18 sierpnia 1917 r. - Coraz bardziej zdaję sobie sprawę, jak wiele nauczyłem się w mojej pracy, co przyda mi się przez całe życie w moim spojrzeniu na ludzi i rzeczy, skromności osądu, zewnętrznym spokoju i opanowaniu, znajomości warunków i charakterów. To, czego brakowało, i być może było to szkodliwe, to głębokie osobiste odczucia na ten temat. Listy Humboldta do Schillera czyta się z wielkim entuzjazmem; Humboldt rośnie i dojrzewa, aż osiąga klasyczną głębię listu do Wallensteina.

PAMIĘTNIK
Kopenhaga, 26 sierpnia, 1917. [Otto został wysłany przez MSZ z misją do Danii kraju neutralnego w I wojnie światowej]
-Glyptothek. Wielka przyjemność i roskosz w starożytnej rzeźbie. Uderzyła mnie niezwykła wielkość dwóch egipskich rzeźb z XII dynastii, kilka wczesnych greckich popiersi, niektóre zwierzęta, tors wojownika z grobu, rzeźbione rzymskie portrety; są one zupełnie niezrównane. Bardzo zadowolony i szczęśliwy.

PAMIĘTNIK
28 sierpnia 1917. Podróż do domu z Kopenhagi - Wyjechałem wcześnie. Piękna przeprawa. Skończyłem "Myśli i wspomnienia" Bismarcka. Ta książka, tak pełna mądrości i szlachetności, może być najlepiej opisana jako heroiczny epos.

PAMIĘTNIK
8 września 1917 r. - Wolna niedziela. Jak dobrze jest mieć trochę wolnego czasu. Wypoczynek, odpoczynek, spokój, "czas" zawsze były znakiem rozpoznawczym arystokratycznego życia, zawsze były rodzimą glebą kultury. W ten sposób ośmiogodzinny dzień pracy staje się niczym innym jak najważniejszym wymogiem kultury. Gdyby dać ten czas wolny, który był przywilejem nielicznych, ludziom, prawdopodobnie nie zamienilibyśmy wszystkich ludzi w arystokratów - co byłoby sprzeczne z prawami historii i życia - ale uczynilibyśmy życie o wiele pełniejszym, a przede wszystkim piękniejszym. 

PAMIĘTNIK
23 września 1917 r. - Wielkie wydarzenia mają miejsce zarówno na lądzie, jak i na morzu na Wschodzie. Robię się dość chory, tkwiąc tutaj w ten sposób. Czuję się tak, jak nie czułem się od czasu wyjazdu z Wickersdorfu; ale teraz mam równie małe szanse na sukces.[Niemcy zdobywają Rygę (po dwóch latach) i dokonuja desantu na wyspy Dagö i Ozylia w Zatoce Ryskiej, natomiast Otto po odniesionej ranie w listopadzie 1916 nadal jest niezdolny do służby wojskowej]

PAMIĘTNIK
18 października 1917 r. - W katedrze na występie chóru katedralnego. Pod wielkim wrażeniem mszy Palestriny, motetu Bacha i utworu organowego Buxtehudego. Bardzo podekscytowany i oczyszczony. To właśnie taka sztuka będzie musiała narodzić się na nowo z ducha nowego wieku.

PAMIĘTNIK
26 października 1917.
Chory. Przeczytałem wiele znakomitych krótszych pism Usenera. Potem listy romantyków. Co za wielki i proroczy umysł ma Fryderyk Schlegel! Cóż za boska zuchwałość, jego pragnienie założenia nowej religii!

PAMIĘTNIK 
1 października 1917 r. - Chory w łóżku. Czułem się bardzo źle. Lekarz orzekł, że to choroba Menière'a, czysta kwestia nerwów.

PAMIĘTNIK
5 listopada 1917 r.
-Puls 40. Po południu poszedłem do profesora S., który zdiagnozował kłopoty z sercem i zalecił górskie powietrze. Bardzo przygnębiony. Wszystkie moje nadzieje na dotarcie na front legły w gruzach.

PAMIĘTNIK
Garmisch, 22 grudnia 1917 r. [Otto zgodnie z zaleceniem lekarza wyjechał na 2 tygodnie w Alpy]
-Zanurzyłem się w pełnych pasji sonetach Louise Labé. U żadnej innej kobiety poza Safoną nie znajdziesz wierszy o tak zmysłowej mocy, stonowanych do tak pięknej poetyckiej formy. Są one poruszającym duszę odkryciem i niosą inspirację w każdym wierszu. W zaledwie dwudziestu sonetach ta kobieta, ze swoją wielką sztuką i cudownym zapałem, tworzy cały świat ludzkiej tragedii i wielkości.

PAMIĘTNIK
Garmisch, 26 grudnia 1917 r.
-Przejażdżka saniami nad Eibsee była wspaniała, chociaż nadal było dużo mgły. Potem wiosłowaliśmy po Badersee, które nigdy nie zamarza i zawsze zachowuje swoją bosko zieloną przezroczystość. To była nieopisanie fantastyczna scena, która wywarła na mnie głęboki wpływ. To tutaj spędziłem najszczęśliwsze dni mojej młodości!

PAMIĘTNIK 
Garmisch, 28 grudnia 1917 r.
-Wybrałem się na piękną wycieczkę narciarską na Eckbauer. Nieskończone piękno i powaga gór zimą, majestat lasów sosnowych głęboko w śniegu, błyszczących jak kryształy w zachodzącym słońcu, niekończąca się przestrzeń bieli przerywana tylko ostro zarysowanymi trasami narciarskimi.

Historia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej część X na podstawie "THE DIARY OF OTTO BRAUN WITH EXTRACTS FROM LETTERS"
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Poprzednie części pod tagiem #OttoBraun

List do ojca
1 listopada 1916. W terenie.
-Nie chcę jeszcze wyjeżdżać na urlop, nawet jeśli rozłąka jest bardzo trudna dla nas obu. Musimy wytrzymać jeszcze trochę; zbyt wczesny powrót tylko rozdrapałby rany na nowo. Sam jestem bardzo przygnębiony, ale nie martw się, trzymam się, a jeśli przyjadę w styczniu, będziemy bardziej opanowani i będziemy mogli spokojniej dyskutować o przyszłości. Ale uwierz mi, będę wtedy świeższy i szczęśliwszy niż teraz i będę w stanie cię rozweselić. Nie próbuj poprawiać losu; instynktownie się tego boję i nie wierzę, by przyniosło to cokolwiek dobrego. Błagam cię, zostaw sprawy tak, jak się potoczą. Potrzeba tylko trochę wiary!

List do ojca
11 listopada 1916. Telegram z pola walki.
- Lekko ranny w lewe przedramię, obecnie szpital wojenny nr 57 Lwów. List prześlę później jak tylko dotrę do Niemiec. Stan ogólny zadowalający.

List do ojca
Szpital wojskowy, Lwów, 14 listopada 1916 r.
-Teraz muszę Ci powiedzieć, jak zostałem ranny. Jedenastego, około godziny piątej, właśnie zaczynałem pisać do Ciebie list, kiedy Rosjanie ostrzelali nas wielokrotnie ogniem karabinów maszynowych. Byliśmy dokładnie na linii ognia i otrzymałem trafienie w lewe przedramię, jakby uderzenie żelaznym prętem; powaliło mnie to na ziemię. Upadając, musiałem dostać kulę w twarz; weszła tuż nad szczęką i wyszła tuż pod okiem, nie dotykając moich ust, kawał wyjątkowego szczęścia. Na początku, gdy tam leżałem, byłem dość zdezorientowany i odkryłem, że zostałem trafiony, nie wierząc w to. Poszedłem do bazy i zostałem zabandażowany; krwawiłem jak zraniona dzika świnia, mój płaszcz i spodnie były pokryte krwią, a moje ramię bardzo bolało, ale nie straciłem przytomności. Potem dali mi morfinę, która niewiele pomogła. Sposób, w jaki wszyscy się mną opiekowali, był wzruszający, mężczyźni zaniemówili. N. prawie płakał, gdy następnego dnia odwozili mnie w towarzystwie doktora T., ja też prawie płakałem. Człowiek nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo jest przywiązany do kompanów. Teraz czuję się dobrze, nie są jeszcze pewni, czy nerw jest uszkodzony, czy tylko nadwerężony. Moje palce są nadal sztywne i bardzo bolą, ale daję radę.

List do LIEUT. N.
Szpital Wojenny, Lwów, 17 listopada 1916 r.
Nie uwierzycie, że każdy dzień z dala od batalionu jest coraz trudniejszy do zniesienia. Ta przeklęta "choroba domowa"! Niemal prawdą jest stwierdzenie, że podczas wojny większość miłości do domu przenosi się na kompanię, do której się należy.

PAMIĘTNIK
Szpital, Trzebnica, 27 listopada 1916.
-Czytałem dużo Schlieffena. Wiele stało się dla mnie teraz jasne. Chociaż zawsze cytuje Moltkego, istnieje między nimi wielka różnica, mniej w realizacji zasad życiowych niż w ich metodach prowadzenia wojny; różnica gustu i instynktu. Podczas gdy Moltke preferuje oskrzydlenie jednego skrzydła wroga przeważającymi siłami, Schlieffen jest bardziej zwolennikiem ataków na szeroko rozciągniętym froncie. Przemawia do niego przejrzystość, możliwość ogarnięcia wszystkiego jednym spojrzeniem. Widać to również po tym, że niewielu jest ludzi, których styl jest jaśniejszy i mniej wymuszony niż jego; nie traci na elegancji, nawet gdy jest najbardziej surowy.

List do LIEUT. N.
Szpital, Berlin, 17 grudnia 1916 r.
-Chcę tylko przekazać wiadomość, że wczoraj byłem operowany. Lekarz mógł podać tylko znieczulenie miejscowe, ponieważ musiał testować moją wrażliwość za pomocą prądu. Bolało jak cholera, chociaż kilka razy podawano mi morfię, weronal itp. Lekarz powiedział, że rana jest znacznie gorsza niż myślał. Około dwa i pół centymetra nerwu zniknęło, a w jego miejscu powstała blizna, twarda jak kość, którą trzeba było wyciąć. Zdrowy nerw musiał zostać rozcięty i połączony". Nie chcę nawet powtarzać, jak długo może potrwać gojenie.

PAMIĘTNIK
Szpital, Berlin, 18 grudnia 1916 r.
-Czytam wspomnienia i listy Gneisenau. Jestem pod wrażeniem siły i wielkości tego bohaterskiego człowieka. Jednocześnie, co za przenikliwość myśli! Jakże haniebny wydaje się przy nim mały król i jakże przerysowany jest jego obraz przedstawiony przez Treitschkego.

List do ATHA N.
Zehlendorf, 18 stycznia 1917 r.
-Zaczynam czuć się lepiej, nie tylko jeśli chodzi o moją rękę, co trwa bardzo długo, ale w ogóle. Czytam Treitschke i Meinecke i rzeczywiście, żyję prawie wyłącznie w tym cudownym okresie "buntu", 1808-15. To dość dziwne, jak coraz bardziej świadomie i nieświadomie wracam do germańskiego ducha. Jednak jest to całkiem naturalne i odpowiednie, ponieważ z pewnością jego własny kraj jest miejscem, w którym człowiek ma wykonywać swoją pracę. Dopiero gdy korzenie wbiją się głęboko w ziemię ojczystą, gdy spragnione miłości wyssą całą wilgoć rodzimej gleby, korona może rozprzestrzenić się bez szkody i pozwolić, by deszcz i wiatr odległych krain bawiły się wokół niej. Mówię to, przekonany, że nic nigdy nie zależy całkowicie od całkowitej doskonałości jednostki, tak jak nie zależy od największego szczęścia największej liczby, ale raczej od tego, że wszyscy mamy służyć boskości, że sens naszego istnienia polega na nadawaniu kształtu wielkim rzeczom, na tworzeniu i że tylko dzięki temu ucieleśnieniu wieczności możemy w jakiś sposób trwać w wieczności. Ujmując to w nieco pogański sposób: Bóg pragnie się wcielić, do tego potrzebuje człowieka i okazuje mu swoją wdzięczność, unosząc go w przestworza i umieszczając pośród gwiazd.

Historia niemieckiego ochotnika z I wojny światowej część IX na podstawie "THE DIARY OF OTTO BRAUN WITH EXTRACTS FROM LETTERS"
#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #1wojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #OttoBraun

Poprzednie części pod tagiem #OttoBraun

PAMIĘTNIK
7 sierpnia 1916 r. - Rano telegram z domu: "Matka bardzo chora, przyjeżdżaj natychmiast". Prosto do O.C.[dowódcy odziału], dostałem przepustkę. Pojechałem do Baranowicz, wyjechałem o północy.

PAMIĘTNIK
8 sierpnia 1916 r. - W drodze. W Warszawie depesza: "Nadzieja wyzdrowienia". W Toruniu: "Szkoda, że stan matki znacznie się pogorszył". Przyjazd do Berlina 12 w nocy. Ojciec na dworcu. Wszystko skończone. 

PAMIĘTNIK
9 sierpnia, 1916. W domu - Matka nigdy nie była tak szczęśliwa, nigdy tak pełna nadziei, jak w tych ostatnich dniach. Była pełna zapału do pracy, szczęśliwa, radosna i spokojna. Leży tam, dostojna i majestatyczna, piękna i spokojna jak Demeter, Królowa Niebios, którą tak kochała. Nie wiem, co mam robić. Moje życie się zmieniło. Wszystko wydaje się zniszczone. Ale jestem tak zrozpaczony, że nie mogę nawet uronić łzy. Nikt nie może wiedzieć, jak bardzo to odczuwam. Pocieszające jest to, że wcześniej była tak szczęśliwa, że umarła w pełni życia, bez żadnych przeczuć. W testamencie z 5 marca 1916 r. jest bardzo, bardzo przygnębiona, melancholijna i pełna złych przeczuć. Znowu ataki rosyjskie na Skrobową. Jedna strasznie okrutna myśl nie opuszcza mego umysłu: że ona umarła za mnie, poświęciła się za mnie, że ja bym zginął któregoś z tych dni. Nie mogę się otrząsnąć z tej myśli i nakłada ona na mnie najuroczystsze obowiązki. Julie jest cudownym pocieszeniem; w swoim ostatnim liście dołączonym do testamentu matka mówi, że zawsze powinienem zwierzać się jej, która była jej jedyną i najdroższą przyjaciółką. Nie potrafię powiedzieć, co się teraz stanie. Wszystko wydaje się takie puste, płytkie i bez znaczenia - wszystko jest takie bezcelowe. Niech bogowie, którzy odebrali mi prawie wszystko, obdarzą mnie jednym dobrodziejstwem: przetrwaniem wojny i życiem, by spełnić jej pragnienia. Ponieważ chciałaby, abym żył po wojnie, będzie mnie obserwować z góry i być może również mnie poprowadzi. Nie mógłbym tego znieść, gdybym w to nie wierzył.

PAMIĘTNIK
12 sierpnia 1916. W domu - Teraz zdaję sobie sprawę, że pomimo wielkich smutków, życie matki było pełne rozkoszy i wielkiej radości. Zabraliśmy ją dzisiaj do krematorium. Proste nabożeństwo pogrzebowe odbyło się w ciszy: Tata, Julie i ja; zagrali kilka fragmentów z Pasji Świętego Mateusza, którą tak lubiła. Potem do nowej bogini w starym muzeum. Wieczorem przyszła wiadomość, że Brennfleck zginął pod Skrobową - moje przeczucie! Straszny szok.

List Do JULIE V.
1 września, 1916. W terenie.
-Dzisiaj, kiedy wydaje się, że do pewnego stopnia stoimy twarzą w twarz z Przeznaczeniem, kiedy wyobrażaliśmy sobie, że minęliśmy już szczyt kryzysu w pierwszym tygodniu bitwy nad Sommą i dzięki naszej obronie linii Stochodu [ofensywa Brusiłowa została zatrzymana nad rzeką Stochod - dopływy Prypeci], wybucha on na nowo w straszniejszej formie, kiedy nie ma najmniejszych oznak osłabienia jego straszliwej furii; kiedy najwyraźniej musimy patrzeć ze spokojem, podczas gdy Grecja bezradnie wpada w Charybdę i na wiele innych katastrof; w obliczu tego wszystkiego jedyną rzeczą do zrobienia jest nic nie mówić, zacisnąć zęby i obserwować wroga. 

List Do JULIE V.
19 września 1916 r. W terenie
- Pomimo kilku deszczowych dni pogoda znów się poprawiła. Jednym z rezultatów tego są moje fotografie, które przesyłam Ci w całości. Te z zamku króla Sobieskiego [Wilanów?] zainteresują Cię najbardziej. Nigdy nie widziałem tak surowego baroku jak w tamtejszym kościele. Jego wkomponowanie w ogólny schemat architektoniczny jest jak zawsze doskonałe i całkiem udane. Załączam pospieszny szkic planu narysowany z pamięci, aby cała konstrukcja i schemat były nieco jaśniejsze. To, co uderza w kościele, to brak spójności architektury; fasada, rzadko spotykana w okrągłych budynkach, wystaje ponad konstrukcję. Wewnątrz kościół ma efekt wieży; jest owalny, nienormalnie wąski i wysoki, ale z doskonałą akustyką.

List Do ATHA N.
26 września 1916. W terenie. 
W ciągu ostatnich kilku dni zginęło kilku moich najlepszych ludzi. A jeśli wyobrazisz sobie często rozdzierające serce listy ich krewnych, których jedyny żywiciel rodziny, ojciec rodziny lub syn został zabity, możesz zdać sobie sprawę z okropnych obrazów. Ale co mamy zrobić? Niezachwiana wiara, jasna i ufna w życie i przyszłość, pozwala nam iść naprzód. Wszystko, co możemy zrobić, to nigdy nie patrzeć wstecz, nie myśleć o przeszłości ani nie zatracać się w bezcelowej tęsknocie. To prawda dla każdego, dla mnie bardziej niż dla kogokolwiek innego. Nawet jeśli w niedalekiej przyszłości znów weźmiemy udział w ciężkich walkach, czego można się spodziewać, nie porzucę tej wiary.

List do ojca
24 października 1916 r. 
- Wczoraj otrzymaliśmy wiadomość o zamordowaniu Stürgkha przez Fritza Adlera [Karl Graf von Stürgkh był premierem Austrii (Austria i Węgry miały oddzielnych premierów i rządy) i był odpowiedzialnym za wybuch I wojny światowej]. Nawet jeśli jest to wybawienie, być może jedyne wybawienie dla tego nieszczęsnego naszego bratniego imperium, ogarniętego wewnętrznymi konfliktami (i przez długi czas jedyną kwestią sporną wśród austriackich oficerów było to, czy Stürgkh był bardziej głupcem czy kanalią), byłem jednak bardzo zszokowany, gdy usłyszałem, kto popełnił morderstwo [Matka Fritza Adlera - zabójcy Stürgkha - nazywała się Emma Adler, z domu Braun... i była siostrą Heinricha Brauna - ojca Otto]. Czy było to świadome poświęcenie, a zatem heroiczne, czy też był to nihilistyczny akt szaleństwa? Czy zasłona zostanie zerwana z oczu tych czołowych ludzi monarchii, teraz tak wyraźnie owiniętych tragiczną ślepotą, ale których uczciwości nie można nigdy kwestionować i czy w końcu podążą nową ścieżką, która, nawet jeśli nie dziś, będzie musiała zostać wybrana pewnego dnia i wydeptana z niewyobrażalnym okrucieństwem, pośród krwi i walki? Przerażająca masa problemów, z których wojna bezlitośnie zerwała zasłonę, znów wznosi się przede mną i jest prawie tak, jakby nowe góry wybuchały z wulkanicznego łona ziemi. Ale dzisiejsi mali ludzie wydają się, jakby narysowali żywopłot i umieścili przed nim tabliczkę z napisem: "Przejścia nie ma" - mając nadzieję, że spadające lawiny się odwrócą.

PAMIĘTNIK
29 października 1916 r. 
Przyszłość wygląda tak ponuro, tak smutno, po prostu pusto. Czasami zadaję sobie pytanie, dlaczego nie zwrócę się o pomoc do śmierci; to byłaby najlepsza rzecz, ale myśl o Ojcu podtrzymuje mnie na duchu. Nie byłby w stanie dłużej znosić życia. I być może znosi je teraz tylko dlatego, że myśli to samo o mnie. I ma rację. . . .

Na zdjęciach

1. Lily Braun - matka Otto
   
2. Fritz Adler - zabójca premiera Austrii, kuzyn Otto