Cześć. Wpadłem na pomysł żeby opisać w krótkim tekście mniej więcej czym jest uważność(sati). Uważność definiowana ściśle patrząc na kanon różni się znacząco od tego co jest traktowane jako uważność w mainstreamie.
„A czym jest zdolność sati? Otóż tym, że mnich, uczeń szlachetnych, jest uważny, niezwykle skrupulatny, pamiętający i zdolny przypomnieć sobie nawet te rzeczy, które uczynił i wypowiedział dawno temu. (I tutaj zaczyna się formuła satipatthany:) Pozostaje skupiony na ciele jako ciele – pilny, czujny i uważny – odsuwając na bok pragnienia i zmartwienia związane ze światem. Pozostaje skupiony na uczuciach jako uczuciach… umyśle jako umyśle… właściwościach umysłu jako właściwościach umysłu – pilny, czujny i uważny – odsuwając na bok pragnienia i zmartwienia związane ze światem”.
SN 48:10
W tym tekście pojawia się słowo "czujny"(sampajañña). Sampajañña oznacza bycie świadomym tego co się robi w trakcie poruszania ciałem, poruszania umysłem. To jest to co czasami można nazwać świadomością sytuacyjną, ale de facto nie oznacza to sati samego w sobie. Kiedy chce się zyskać wgląd w to, jak się powoduje cierpienie, podstawowym punktem skupienia zawsze będzie to, co się faktycznie robi. To dlatego uważność i czujność zawsze powinny iść ze sobą w parze kiedy się medytuje, ale dalej nie są jednym i tym samym.
W satipatthanie te właściwości są łączone również z atappą(wytrwałość/gorliwość). Oznacza to staranie się zrobić coś dobrze. Polega to na rozwijaniu korzystnych nawyków i porzucaniu szkodliwych, ale jednocześnie nie musi oznaczać jakiegoś wycięczającego wysiłku lecz fakt, że ciągle się próbuje działać w dobrym kierunku. Dlatego właściwy wysiłek jest połączony częściowo z właściwą uważnością. Uważność przypomina aby angażować się w zrecznę cechy, działania(ma to też pewne zastosowanie do części Buddyzmu dotyczącej zasad moralnych, pamiętanie o wskazaniach czy właściwej mowie również wymaga uważności).
To wszystko jest wzmacniane przez to co nazywa się yoniso manisikara(stosowne przyłożenie uwagi). W skrócie można powiedzieć, że jest to sposób patrzenia na rzeczy przy użyciu perspektywy ścieżki. Chodzi o to do jakich pytań się posuwamy w praktyce i co chcemy nią rozwiązać. Niewłaściwą uwagą w tym kontekście może być patrzenie na różne zjawiska pod względem tego "Czym jest moja jaźń?", "Kim jestem?". To jest przykład wnoszenia niepotrzebnych pytań do praktyki gdy już lepsze są "Czy odczuwam w tym momencie stres?", "Czy robię coś co powoduje stres", "Jeśli tak to po co robić to coś?", "Jeśli robię coś co prowadzi do zmniejszenia stresu to jak się w tym wyszkolić?".
Uważność jest tym, co utrzymuje perspektywę właściwej uwagi w umyśle. Jednak gdy spojrzymy na różnej maści książki czy inne źródła opisujące uważność sprowadzają ją często do czegoś czym nie jest. Tego typu pomieszanie definicji może być problematyczne bo może powodować zakłopotanie z niewiedzą jakiego dokładnie czynnika potrzebujemy w danym momencie.
Bywa i też tak, że uważność jest definiowana jako przykładowo otwieranie się na każdą chwilę i czerpanie przyjemności z małych rzeczy typu picie herbaty, jedzenie czegoś lub coś w ten deseń. To jest forma oddawania się przyjemnościom zmysłowym i zadowoleniu. Jako tako nie jest to coś złe w niektórych przypadkach gdy np. doświadcza się jakiś ciężkich problemów a nie ma się umiejętności by z nimi pracować, ale na ogół Budda w swoim podejściu stosował zasadę żeby nie zadowalać się czymś przyziemnym. Zawsze mierzył wysoko. Nie zadowalał się życiem w pałacu czy nawet wysokimi stanami medytacyjnymi których przyjemność jest bardzo silna.
Inną definicją uważności jest zrównanie jej z niereaktywną świadomością co też oczywiście nie jest do końca prawdziwe. W kanonie niereaktywna świadomość to bardziej forma zrównoważenia(uppekha) i cierpliwości. Jeśli rozwijamy coś takiego to kierujemy naszą uważność na pamiętanie o byciu zrównoważonym, ale jednocześnie sati nie jest równe uppekha. Podobnie w kanonie nie uważa się, że zrównoważenie jest w stanie pokonać wszystkie przyczyny stresu. Czasami są wymagane wytworzenia do jego pokonania, a czasami zrównoważenie. Zależy to od osobistego usposobienia. Też warto pamiętać, że zrównoważenie jako tako nie jest czymś nadzwyczajnym ale samo w sobie też jest wytworzone bo wymaga utrzymywania intencji aby je rozwijać.
#buddyzm #theravada
