Życiorys Wincentego Witosa – były drwal trzykrotnie wybrany premierem II RP
Tak jak obiecałem, staram się przedstawiać kolejne postacie II RP i ich życiorysy, moje poprzednie wpisy-biografie dotyczyły:
Włodzimierza Zagórskiego – życiorys i jego tajemnicze zaginięcie
Romana Dmowskiego – życiorys – kim był guru ówczesnych nacjonalistów?
Józefa Piłsudskiego – uroczystości pogrzebowe Marszałka [cały życiorys być może wkrótce]
Wincenty Witos urodził się dnia 21 stycznia 1874 roku w miejscowości Dwudniak, która wchodziła w skład gminy Wierzchosławice. Był synem Wojciecha i Katarzyny z domu Sroków. Rodzina Witosa zajmowała się gospodarstwem rolnym i żyła skromnie, gdyż byli biedni. Rodzice przyszłego premiera Polski nie potrafili pisać, a do szkoły posłali go dopiero w wieku lat dziesięciu. Uczył się znakomicie, otrzymując nagrodę specjalną za postępy w nauce od inspektora z Tarnowa, który przybył na egzamin. Dalszą edukację umożliwiła sytuacja materialna rodziny. Witos jednak nie zamierzał przestać pogłębiać swojej wiedzy i sam starał się ją poszerzać. Wincenty Witos wraz z ojcem pracował przy karczowaniu lasu (jako drwal), koszeniu łąk i w żniwach. Te prace w tamtym okresie pozwoliły polepszyć sytuację pieniężną rodziny. W 1893 napisał swój pierwszy artykuł do "Przyjaciela Ludu". W latach 1885-87, służył w wojsku austriackim, gdyż został do niego powołany. Najpierw w 11. Kompanii 57 pułku Piechoty w Tarnowie, następnie w 2. pułku artylerii wałowej w Krakowie, a służbę dokończył jako zwykły kanonier [szeregowy, tylko w artylerii] we wsi Krzesławice. 9 Lutego 1888 roku po powrocie z wojska ożenił się z Katarzyną z domu Tracz, która rok później urodziła mu córkę o imieniu Julia. Katarzyna miała być kobietą rozsądną i pracowitą.
W 1908 roku Wincenty został wójtem gminy Wierzchosławice, prowadząc agitację polityczną już przed przymusowym wcieleniem do wojska. Rada gminy została obsadzona jego ludźmi po tych wyborach, a on sam był na tym stanowisku aż do 28 lipca 1931 roku. We wsi przez te lata zbudowano dom ludowy, młyn, drogi, szkołę, a także stale polepszano zdolności produkcyjne gleb rolnych. Od 1895 roku związany ze Stronnictwem Ludowym. Organizacja ta walczyła w tamtym czasie ze szlachtą i klerem, które w swoich rękach posiadały większość ziem. Byli również przeciwko biurokracji, która wspierała według nich interesy wielkiej własności, a nie była przychylna zwykłym ludziom – chłopom. W 1903 roku będąc popularnym wśród wiejskiej ludności i w uznaniu jego pracy na rzecz rozwoju PSL [Polskie Stronnictwo Ludowe] Witos został wybrany do Rady Naczelnej ugrupowania. W 1905 roku został wybrany z tego ugrupowania do Rady Powiatowej w Tarnowie. W wyborach do sejmu galicyjskiego, 25 lutego 1908 roku Wincenty Witos został wybrany posłem. W 1911 roku został posłem do austriackiej Rady Państwa [parlament]. W grudniu 1913 roku wyniku rozłamu [w skrócie] w galicyjskim PSL przez działaczy skupionych wokół tygodnika Piast oraz działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego – Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców* powstało Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast". Prezesem został Jakub Bojko. Witos był współzałożycielem, a potem w latach 1914-18 wiceprezesem, a w 1918-31 prezesem Zarządu Głównego.
Przed wybuchem I wojny światowej Witos zaczął jeździć po kraju, by zbierać fundusze na działalność partii i zdobywać poparcie ludności. Gdy wojna wybuchła, stopniowo odchodził od haseł pro austryjackich do niepodległościowych, chciał by Polska, jak najwięcej zyskała na tym konflikcie. W 1915 roku popierał Ententę* i wiązał z ich wygraną nadzieję na odzyskanie przez Polskę niepodległości. W latach 1917-1918 był członkiem Ligi Narodowej*. Akt 5 listopada* uznał za próbę ocieplenia wizerunku i działania symboliczne przez władze pruskie i austriacko-węgierskie. Domagał się stworzenia państwa polskiego z dostępem do morza. 28 października 1918 roku w Krakowie powstała Komisja Likwidacyjna, z udziałem Ignacego Daszyńskiego i Wincentego Witosa. Jej celem było uporządkowanie chaosu, jaki powstał do czasu wybrania polskich władz państwowych. 7 listopada 1918 roku powstał rząd Daszyńskiego, przy wsparciu działaczy PPS i PSL "Wyzwolenie", Witos nie wszedł do rządu, ze względu na brak odzwierciedlenia układu sił politycznych w nim. Odmówił też wejścia do rządu Jędrzeja Moraczewskiego, który był kontynuacją poprzedniej grupy rządzącej. 26 stycznia 1918 roku został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego [a potem w sejmach kadencyjnych do 1933 roku], pełnił funkcję szefa koła parlamentarnego "Piast" [do 1931 roku z przerwą w 1928-29]. W parlamencie on i jego PSL "Piast" należał do partii centrowej i do 1926 roku odgrywał kluczową rolę w parlamencie, jak i poza nim w polityce.
Podczas wojny rosyjsko-polskiej, 24 lipca 1920 roku stanął na czele rządu Obrony Narodowej. Zamiarem jego rządu było dążenie do zakończenia wojny. Był również członkiem Rady Obrony Państwa. Traktat podpisano 18 marca 1921 roku, a politycy z różnych obozów uczestniczących w koalicji rządzącej po zwycięstwie Polski nad bolszewikami wrócili do dawnych sporów. 27 maja 1921 roku Witos złożył rezygnacje, a ona nie została przyjęta i jego rząd ostatecznie przetrwał do 13 września tego samego roku. W 1922 roku został odznaczony Orderem Orła Białego. Drugi rząd Witosa powstał 28 maja 1923 roku i był koalicją PSL "Piast", Związku Ludowo Narodowego [ZLN] i Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji [PSChD]. To połączenie przetrwało 6 miesięcy, a upadło przez wzmagające się napięcia społeczne napędzane przez Lewice, hiperinflacje i kłopoty gospodarcze. Trzeci rząd Wincentego Witosa powstał 10 maja 1926 roku i został obalony po czterech dniach przez przewrót majowy*, a konkretniej przez działania Józefa Piłsudskiego. Po tym wydarzeniu nie przyjęto jego rezygnacji z szefostwa w PSL "Piasta"
Po stracie władzy Witos i PSL "Piast" związało "Centrolew" razem z Polską Partią Socjalistyczną [PPS], Stronnictwem Chłopskim [Sch], PSL "Wyzwolenie" i Narodową Partią Robotniczą [NPR]. Celem sojuszu było przywrócenie rządów demokratycznych i walka z Józefem Piłsudskim i sanacją. Jednym z największych sukcesów Centrolewu było odwołanie rządu Kazimierza Świtalskiego. 14 września 1930 roku poszukując wsparcia społecznego, koalicja zdecydowała się na przygotowanie wieców poparcia i demonstracji w dwudziestu jeden miastach. Doszło do starć między protestującymi, a policja, było wielu rannych, a także doszło do śmierci u protestujących wskutek walk. 29 sierpnia 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki rozwiązał parlament, a 9/10 września wyłapało przywódców Centrolewu, w tym Wincentego Witosa. Ten wyszedł na wolność po wpłaceniu kaucji w listopadzie tego samego roku. Władze wytoczyły proces, nazywany brzeskim, oskarżyły o zamach stanu i skazały działaczy opozycyjnych na wyroki półtora roku, do trzech lat więzienia.
Wincenty Witos w celu uniknięcia wyroku [czekano, aż Sąd Najwyższy zatwierdzi wyrok] zdecydował się na emigrację [w latach 1933-39] do Czechosłowacji. Stamtąd starał się mieć wpływ na Stronnictwo Ludowe, inicjował różne pomysły współprac i strajków chłopskich, jednakże nie zezwalał na porozumienie się z komunistami. 17 lutego 1936 roku zainicjował wraz z Władysławem Sikorskim, Ignacym Janem Paderewskim, Józefem Hallerem polityczne porozumienie – nazywane Front Morges, od miejsca, w którym się spotkano [siedziba Paderewskiego Riond-Bosson znajdowała się w Morges]. Celem tego projektu było polityczne porozumienie działaczy partii centrowych. Front zauważał zagrożenie z Niemiec, dążył do zjednoczenia się ku wspólnemu dobru narodu polskiego, wzmożenia starań o polepszenie stosunków z Rumunią, Francją i Czechosłowacją. Postulował rozpisanie demokratycznych wyborów, amnestię polityczną dla wrogów Sanacji. Wszystkie te plany nie weszły w życie, gdyż Polska została zaatakowana przez Niemcy, a potem Rosję podczas II wojny światowej. Władysław Sikorski starał się wcielać te idee dopiero po uzyskaniu władzy na uchodźstwie, w latach 1939-43.
Po wkroczeniu do Czechosłowacji Niemiec, 31 marca 1939 roku Wincenty Witos wrócił do Polski. 3 kwietnia stawił się w prokuraturze w Krakowie, a następnie został uwięziony na trzy dni, ale wyrok został zawieszony na sześć miesięcy. 17 maja 1939 roku został ponownie wybrany szefem Stronnictwa Ludowego i następnie wykonał odezwę do narodu, w której wezwał do obrony kraju, w związku z nadchodzącą wojną. 31 sierpnia 1939 roku zmarła jego żona, Katarzyna, a dzień później zaczęła się II wojna światowa. 3 września Witos wyjechał do Lwowa. 16 września został aresztowany przez Niemców i więziony [w Rzeszowie, Tarnowie, Krakowie, Poczdamie i Berlinie] do 28 lutego 1941 roku, kiedy to pozwolono mu zamieszkać w Wierzchosławicach przy inwigilacji przez Gestapo. Nie zgadzał się na współpracę z hitlerowskimi Niemcami w celu utworzenia kolaboracyjnego rządu, jak i z radziecką Rosją, gdy w marcu 1945 roku został aresztowany przez NKWD* i przez 5 dni starano się go przekonać siłą do współpracy z Krajową Radą Narodową*. W czerwcu 1945 roku został powołany do tej Rady na funkcję wiceprezydenta, ale stanowiska nie przyjął. Od sierpnia 1945 roku był prezesem utworzonego wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem Polskiego Stronnictwa Ludowego, jednak jego stan zdrowia był fatalny, już przed rozpoczęciem II wojny Witos odbywał kuracje w Truskawcu, a więzienie przez Niemców i Rosjan na pewno wpłynęło jeszcze bardziej negatywnie na jego zdrowie. Zmarł 31 października 1945 roku w Krakowie i został pochowany w Wierzchosławicach.
*"Polskie Stronnictwo Ludowe – Zjednoczenie Niezawisłych Ludowców" - ugrupowanie powstałe w 1912 roku, związane wcześniej z liberalną inteligencję PSL, przeciwnicy Jana Stapińskiego, ówczesnego prezesa, nie godzili się na kompromis z rządem austriackim i konserwatystami
*"Ententa" - sojusz Francji, Wielkiej Brytanii i Imperium Rosyjskiego.
*"Liga Narodowa" – tą samą, którą stworzył w 1893 roku m.in. Roman Dmowski, mającej na celu walkę o niepodległość Polski drogą demokratyczną, a nie za pomocą zrywów zbrojnych. Wincenty Witos podobno nie przyznawał się do przynależności do tego ugrupowania w późniejszych latach.
*"Akt 5 listopada" – w skrócie: obietnica powstania 'samodzielnego' Królestwa Polskiego przez Prusy i Austro-Węgry, połączonego z mocarstwami, bez określenia granic, 5 listopada 1916 roku po konferencji w Pszczynie.
*"Przewrót Majowy" – w skrócie: zbrojne wystąpienie przeciwko rządowi Witosa, a konkretniej demokracji parlamentarnej, mające na celu wprowadzenie autorytaryzmu i przejęcia władzy przez Józefa Piłsudskiego i sanację.
*"NKWD" – w skrócie: centralny organ bezpieczeństwa ZSRR do 1946 roku.
*"Krajowa Rada Narodowa" – w skrócie: samozwańczy organ państwowy stworzony przez polskich komunistów na zlecenie ZSRR podczas II wojny światowej.
mój autorski tag: #historiasadboy
na fotografii: Wincenty Witos, 1920 [źródło]
Wincenty Witos na fotografii portretowej [źródło]
#historia #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #historiapolski #gruparatowaniapoziomu