Wybrane rocznice które wypadają 5 października.

Nietypowe święta: Dzień Nauczyciela

• 1285 – Filip IV Piękny został królem Francji. Najbardziej znany z tego że rozwalił zakon Templariuszy. Oprócz tego w okresie panowania Filipa IV bardzo wzrosła rola i znaczenie Paryża. Miasto liczyło wtedy ok. 200 tysięcy mieszkańców i było największym w zachodniej Europie. W 1302 roku po raz pierwszy zwołał Stany Generalne. Miał na pieńku z papiestwem, a nawet zmusił biskupów Rzymu do przeniesienia swojej siedziby do francuskiego Awinionu, gdzie rezydowali aż do roku 1377. Czy był piękny tego nie wiem, ale patrząc na dokonania z pewnością był charakternym jegomościem.
  
• 1338 – Wojna stuletnia: atak floty francuskiej na Southampton.
  
• 1563 – W Kopenhadze zawarto sojusz polsko-duński na mocy którego oba państwa zobowiązały się wspólnie wystąpić przeciwko Szwecji i Rosji.
  
• 1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
  
• 1637 – Flota polska na służbie króla Władysława IV Wazy rozpoczęła pobieranie cła wywozowego z Gdańska.
  
• 1709 – W Toruniu spotkali się król August II Mocny i car Rosji Piotr I Wielki.
  
• 1733 – We wsi Kamion pod Warszawą 3 tys. stronników saskich, pod osłoną rosyjskiego korpusu gen. Piotra Lacy’ego, ogłosiło królem Augusta III Sasa.
  
• 1744 – W nocy z 4 na 5 października podczas sztormu na kanale La Manche zatonął brytyjski okręt liniowy HMS „Victory” wraz z 1150-osobową załogą i ładunkiem złota.
  
• 1763 – Zmarł August III Sas (ur. 1696), elektor Saksonii, król Polski
  
• 1817 – W Brukseli skradziono rzeźbę Manneken pis, czyli sikającego chłopca. Nie była to pierwsza kradzież tej rzeźby, po prostu zastąpiono ją następną. A skąd się ona w ogóle wzięła? Jak mówi jedna z legend, chłopiec był synem jednego z królów belgijskich. Podczas polowania w lasach znajdujących się (niegdyś) wokół Brukseli, malec zaginął. Król rozkazał przeszukać wszystkie pobliskie lasy, jednak nikt nie mógł dziecka odnaleźć. Dopiero po kilku dniach, gdy wszyscy stracili już nadzieję na odszukanie królewicza, pewien leśniczy, bardzo spragniony, usłyszał szemrzący strumyczek. Odsunął gałęzie, wstrzymujące go od źródła wody, i zobaczył nagiego, sikającego chłopca. Inna legenda mówi z kolei że w XIV Bruksela była oblegana i najeźdźcy próbowali wysadzić mury miejskie, czemu zapobiegł pewien chłopiec imieniem Juliaanske, który oddał mocz na palący się lont, czym uratował miasto.
  
• 1831 – Wojsko polskie w liczbie 20 tys. ludzi wraz z ostatnim wodzem powstania listopadowego gen. Maciejem Rybińskim przekroczyło granicę pruską we wsi Jastrzębie pod Brodnicą i złożyło broń. Był to ostatni epizod powstania.
  
• 1864 – Około 60 tys. osób zginęło w Kalkucie w wyniku przejścia cyklonu.
  
• 1869 - W amerykańskim mieście St. Anthony Falls w stanie Minnesota zawalił się budowany tunel. Spowodowało to osunięcie się ziemi które omal nie zniszczyło miasta.
  
• 1869 – W Glasgow zwodowano statek „Otago”, jedyny żaglowiec, którym w latach 1888–1889 dowodził jako kapitan pisarz Józef Konrad Korzeniowski (Lub jak kto woli Joseph Conrad).
  
• 1880 - Zmarł Jacques Offenbach (ur. 1819), francuski kompozytor pochodzenia niemiecko-żydowskiego. Can Can to jego najbardziej znane dzieło.
  
• 1889 – Niemiecki kartograf Hans Meyer i austriacki przewodnik Ludwig Purtscheller dokonali pierwszego wejścia na Kilimandżaro.
  
• 1892 – W trakcie strzelaniny po napadzie na bank w Coffeyville w stanie Kansas zginęli prawie wszyscy (oprócz jednego) członkowie gangu Daltonów. Daltonowie z komiksu Lucky Luke byli wzorowani na tych bandziorach.
  
• 1905 – Wilbur Wright odbył rekordowy, 39-minutowy lot samolotem na dystansie 24,5 mili.
  
• 1908 - Bułgaria proklamowała niepodległość (od Turcji).
  
• 1908 - Austro-Węgry dokonały aneksji okupowanej od 1878 r. Bośni i Hercegowiny – początek tzw. kryzysu bośniackiego. Kryzys i napięcie w stosunkach międzynarodowych wynikły z aspiracji sąsiedniego Królestwa Serbii do włączenia tego serbskojęzycznego terytorium do własnego państwa. Konflikt zażegnano dzięki naciskom pozostałych mocarstw na Turcję i Serbię które uznały ostatecznie aneksję w 1909 r.
  
• 1910 – Portugalia została proklamowana republiką na czele z prezydentem rządu tymczasowego Teófilo Bragą.
  
• 1914 - I Wojna Światowa: Doszło do pierwszego w historii zestrzelenia samolotu przez inny samolot.
  
• 1916 – Oddano do użytku kolejowy Most Chabarowski nad rzeką Amur. Inwestycją kierował m.in. Polak Antoni Jabłoński z warszawskiego przedsiębiorstwa K. Rudzki i S-ka. Most ma 2590 metrów długości, przez dziesięciolecia był najdłuższym mostem Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Azji.
  
• 1917 – Prezydent USA Woodrow Wilson podpisał dekret zezwalający Polakom z USA formować swoją armię, do czego doszło w kanadyjskim Tadeusz Kosciuszko Camp.
  
• 1918 - Zmarł Roland Garros(ur. 1888), francuski pilot wojskowy. W latach 30. nazwiskiem Rolanda Garrosa zostały nazwane korty tenisowe w Paryżu, na których rozgrywany jest turniej French Open, nazywany także „Roland Garros”.
  
• 1921 - W Liechtensteinie przyjęto nową konstytucję wprowadzającą ustrój monarchii konstytucyjnej w miejsce dotychczasowej monarchii absolutnej.
  
• 1925 – Rozpoczęła się konferencja w Locarno.
  
• 1926 – Podczas oblotu samolotu JD-2 doszło do pęknięcia przewodu paliwowego i pożaru, w wyniku czego został ciężko poparzony pilot por. Kazimierz Kalina. JD-2 był pierwszym polskim samolotem sportowym oblatanym i wyprodukowanym w niewielkiej serii po odzyskaniu niepodległości, zaś pierwszym w ogóle zbudowanym i oblatanym był samolot D-1 Cykacz.
  
• 1930 – Zmierzający do Indii brytyjski sterowiec R101 rozbił się w północnej Francji, w wyniku czego zginęło 48 osób.
  
• 1931 – Amerykanie Clyde Pangborn i Hugh Herndon na zmodyfikowanym samolocie Bellanca CH-400 Skyrocket przelecieli jako pierwsi przez Pacyfik bez międzylądowania, pokonując w ciągu 41 godzin i 13 minut trasę z Misawy w Japonii do Wenatchee w stanie Waszyngton.
  
• 1938 – Z Eksperymentalnej Stacji Telewizyjnej w warszawskim wieżowcu Prudential wyemitowano pierwszy w Polsce program telewizyjny, który był oglądany na 4 odbiornikach.
  
• 1938 - W III Rzeszy żydom unieważniono paszporty.
  
• 1938 – Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš ustąpił ze stanowiska.
  
• 1939 - Adolf Hitler odebrał w Warszawie defiladę Wehrmachtu. Niemcy utworzyli pierwsze w okupowanej Polsce getto żydowskie w Piotrkowie Trybunalskim.
  
• 1939 - Pod Kockiem Samodzielna Grupa Operacyjna Polesie pod dowództwem gen. bryg. Franciszka Kleeberga stoczyła ostatnią bitwę z Niemcami, a następnie złożyła broń. Była to ostatnia bitwa kampanii wrześniowej stoczona przez regularne wojsko.
  
• 1939 - Rozstrzelano 38 obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.
  
• 1943 - Oddziały AK Kazimierza Filipowicza „Korda” i Władysława Czermińskiego „Jastrzębia”, w odwecie za zabicie około 1050 Polaków z wiosek Ostrówek i Wola Ostrowiecka, spaliły wsie Połapy i Sokół na Wołyniu, mordując lokalną ludność.
  
• 1944 – 2. dzień po upadku powstania warszawskiego: ostatnie oddziały AK opuściły Warszawę po kapitulacji powstania.
  
• 1945 – Półroczny strajk dekoratorów filmowych w Hollywood zakończył się krwawymi starciami z policją.
  
• 1946 – Zakończył się 1. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes.
  
• 1947 - Prezydent USA Harry Truman wygłosił apel do Amerykanów o zrezygnowanie z jedzenia mięsa przez kilka dni w tygodniu, aby zaoszczędzone w ten sposób środki można było przekazać głodującym mieszkańcom Europy. Była to pierwsza transmisja telewizyjna przemowy prezydenta z gabinetu owalnego.
  
• 1948 - 110 tys. osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w turkmeńskim Aszchabadzie.
  
• 1949 – Polska uznała Chińską Republikę Ludową i nawiązała z nią stosunki dyplomatyczne.
  
• 1953 - W dzielnicy Los Angeles Sun Valley odbył się pierwszy udokumentowany mityng Anonimowych Narkomanów.
  
• 1954 – Włochy i Jugosławia podpisały porozumienie o podziale Wolnego Terytorium Triestu.
  
• 1957 – W Warszawie zdławiono zamieszki wywołane zamknięciem czasopisma „Po prostu” (tzw. Warszawski Październik '57).
  
• 1958 - Urodził się Neil deGrasse Tyson, amerykański astrofizyk, popularyzator nauki.
  
• 1959 – Amerykański atomowy okręt podwodny USS „Seadragon” zderzył się z wielorybem, co spowodowało uszkodzenie jednej ze śrub napędowych.
  
• 1960 - 52,29% spośród głosujących w referendum wyłącznie białych mieszkańców Związku Południowej Afryki opowiedziało się za zerwaniem powiązań konstytucyjnych z Wielką Brytanią i proklamowaniem republiki.
  
• 1960 – W rozegranym na Stadionie Wojska Polskiego (pierwszym przy sztucznym oświetleniu) meczu rewanżowym I rundy PEMK Legia Warszawa pokonała duński Aarhus GF 1:0. Do II rundy awansowali Duńczycy, którzy u siebie wygrali 3:0.
  
• 1961 - Premiera melodramatu "Śniadanie u Tiffany’ego" w reżyserii Blake’a Edwarda. Twórca muzyki do filmu Henry Mancini otrzymał za niego dwa Oscary: za najlepszą muzykę i najlepszą piosenkę.
  
• 1962 - Premiera pierwszego singla zespołu The Beatles "Love Me Do".
  
• 1962 - Premiera filmu sensacyjnego "Doktor No" w reżyserii Terence’a Younga, pierwszego z serii z agentem 007 Jamesem Bondem.
  
• 1964 – 57 osób uciekło do Berlina Zachodniego tunelem wydrążonym pod Murem Berlińskim.
  
• 1965 - Oddano do użytku warszawskie Rondo ONZ.
  
• 1966 – Doszło do częściowego stopienia rdzenia w eksperymentalnym reaktorze atomowym w Detroit.
  
• 1967 – W nocy z 4 na 5 października u wybrzeży kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja spadł duży, niezidentyfikowany obiekt (ponoć UFO). Tak zwany incydent w Shag Harbour. Całe zdarzenie widziało przed północą niezależnie od siebie kilkunastu mieszkańców wioski, najpierw zobaczyli na niebie światła które zniknęły w oceanie, myśląc że są świadkami katastrofy lotniczej powiadomili odpowiednie służby i podjęto akcję ratowniczą, ale niczego nie znaleziono.
  
• 1968 – Jaskinia Raj (Chęciny, woj. Świętokrzyskie) została uznana za rezerwat przyrody.
  
• 1969 – Telewizja BBC wyemitowała premierowy odcinek serialu komediowego "Latający cyrk Monty Pythona".
  
• 1970 - Utworzono sieć amerykańskich publicznych stacji telewizyjnych PBS. Skrót PBS pochodzi od Public Broadcasting Service (Publiczna Służba Nadawcza). Sieć obejmuje 354 stacje telewizji publicznej w USA i Kanadzie. PBS nie jest właścicielem żadnej ze swoich stacji, jedynie im patronuje.
  
• 1972 - Jean-Marie Le Pen założył francuski skrajnie prawicowy Front Narodowy.
  
• 1973 - Ukazał się siódmy album studyjny Eltona Johna "Goodbye Yellow Brick Road" uznawany za jego magnus opus. Na albumie jest między innymi moja ulubiona piosenka Eltoan Johna - "Saturday Night's Alright for Fighting". 
  
• 1974 - Urodził się Robert Mateja, polski skoczek narciarski, zwany "Mameja" lub "Kapitan Grawitacja". Kiedyś drugi po Małyszu najlepszy skoczek w kraju. Raz nawet wygrał Letni Puchar Kontynentalny w 2004 r.
  
• 1983 - Urodził się Jesse Eisenberg, amerykański aktor pochodzenia żydowskiego, zagrał cukierberga w filmie "The Social Network".
  
• 1983 – Czeski astronom Antonín Mrkos odkrył planetoidę (9007) James Bond.
  
• 1984 – Rozpoczęła się misja STS-41-G wahadłowca Discovery z pierwszym kanadyjskim astronautą Markiem Garneau na pokładzie.
  
• 1986 – Na łamach „London Sunday Times” opublikowano zdradzone przez Mordechaja Vanunu informacje o izraelskim programie budowy broni atomowej.
  
• 1988 - 55% obywateli Chile odrzuciło w referendum możliwość objęcia trzeciej kadencji prezydenckiej przez gen. Augusto Pinocheta.
  
• 1989 – XIV Dalajlama Tenzin Gjaco został ogłoszony laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
  
• 1991 – 137 osób zginęło w katastrofie indonezyjskiego samolotu wojskowego Lockheed C-130 Hercules pod Dżakartą.
  
• 1994 – 48 członków sekty Zakon Świątyni Słońca w Szwajcarii i 5 w Kanadzie popełniło zbiorowe samobójstwo.
  
• 1999 - W zderzeniu pociągów w Londynie zginęło 31 osób.
  
• 2000 – Na antenie TVP 1 wyemitowano premierowy odcinek serialu "Plebania". Niby serial o księdzu proboszczu i plebanii, ale większą popularnością cieszył się najczarniejszy z czarnych charakterów polskiej telewizji - Janusz Tracz.
  
• 2000 – W Belgradzie odbyła się masowa demonstracja mająca zmusić urzędującego prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia do ustąpienia ze stanowiska. Autorytatywny Miloševic wygrał sfałszowane przez siebie wybory prezydenckie. Nie spodobało się to mieszkańcom, którzy dość mieli jego poczynań, korupcji, bezrobocia (nawet 50%), i porażek na arenie międzynarodowej będących skutkiem polityki Slobodana. Dali mu czas do 5 października na ustąpienie, albo przyjdą pod parlament. Jak powiedzieli tak zrobili. 6 października uznał w końcu prawdziwy wynik wyborów który dawał prezydenturę Vojislavovi Koštunicy. Marsz na stolicę jest określany mianem rewolucji październikowej (serb. oktobarska revolucija) lub Rewolucji Buldożerów (które miały zburzyć barykady protestujących). Wydarzenia w Serbii zostały pozytywnie przyjęte w Europie i dały regionowi zielone światło na drodze ku integracji europejskiej.
  
• 2001 – Na Florydzie zmarł fotoedytor tabloidu „Sun”, pierwsza z 5 śmiertelnych ofiar zarażonych bakteriami wąglika, rozsyłanych drogą pocztową do instytucji publicznych po zamachach z 11 września 2001 roku.
  
• 2001 - Zmarła Emilie Schindler(ur. 1907), niemiecka Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, żona Oskara Schindlera.
  
• 2004 – Monako zostało przyjęte do Rady Europy.
  
• 2007 – Decyzją ministra obrony narodowej Aleksandra Szczygły awansowano pośmiertnie 7842 polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w 1940 roku.
  
• 2008 - Zmarł Miha Valič (ur. 1978), słoweński alpinista. Zapisał się w historii jako pierwszy wspinacz który zdobył wszystkie czterotysięczniki z listy UIAA w ciągu jednej zimy. Zginął podczas schodzenia ze swojego pierwszego ośmiotysięcznika, Czu Ojo (8201 m n.p.m.)
  
• 2011 - Zmarł Steve Jobs (ur. 1955), amerykański informatyk, wynalazca, przedsiębiorca pochodzenia syryjskiego. Współzałożyciel firmy Apple.
  
• 2012 – Portowi lotniczemu Praga-Ruzyně nadano imię Václava Havla.
  
• 2014 - Francuski kierowca Jules Bianchi z rosyjskiego zespołu Marussia F1 został ciężko ranny w wypadku podczas wyścigu o Grand Prix Japonii na torze Suzuka. Podczas wyścigu lało i tor był bardzo mokry. Bolid Adriana Sutila z zespołu Sauber wyleciał z zakrętu w pułapkę żwirową, stewardowie wyprowadzili podnośnik by uprzątnąć bolid, a także machali żółtą flagą w okolicach tego miejsca. Bianchi nie zauważył ostrzeżeń i nie zwolnił. Jego bolid wpadł pod podnośnik, a on odniósł obrażenia głowy i był w stanie krytycznym. Dane telemetryczne wykazały że w momencie uderzenia Bianchi przeżył przeciążenia rzędu 254 g. W wyniku odniesionych obrażeń zmarł 17 lipca 2015 roku w szpitalu w Nicei, będąc pierwszym od czasów Ayrtona Senny kierowcą F1 który zmarł w wyniku obrażeń odniesionych na torze. Nagranie wypadku w komentarzu do tego wpisu.
  
• 2014 - Zmarł Andrea de Cesaris (ur. 1959), włoski kierowca wyścigowy. Znany z dużej liczby wypadków (stąd złośliwie zwany „Andrea de Crasheris”). Posiadacz rekordu największej liczby wyścigów w F1 bez zwycięstwa (208). Zginął w wypadku motocyklowym.
  
• 2014 - Zmarła Anna Przybylska (ur. 1978), polska aktorka, fotomodelka. Zmarła na raka.
  
• 2021 – Został wydany system operacyjny Windows 11.
  

https://youtu.be/NagnbRHdh-0

#rocznicanadzis #ciekawostki #ciekawostkihistoryczne #historia