Faszyzm versus nazizm czyli różnice miedzy obiema ideologiami

Wstęp
Współcześnie panuje dość powszechna narracja, że nazizm i faszyzm są ze sobą ideologicznie tożsame. Taką narracje promuje zarówno lewica jak i liberałowie. Osobiście nie zgadzam się z tą tezą. Owszem, nazizm był inspirowany faszyzmem i miał z nim kilka punktów wspólnych. Przez długi jednak czas faszystowskie Włochy i nazistowskie Niemcy bardziej ze sobą rywalizowały niż się przyjaźniły. Wystarczy przypomnieć, że Włochy aktywnie sprzeciwiały się aneksji Austrii przez Hitlera, a 3 Rzesza z kolei wspierała materialne Etiopię w trakcie wojny włosko-abisyńskiej. Między obiema państwami istniał wiec konflikt interesów, ale moim zdaniem te różnice dużo głębsze i w tym artykule chciałbym to udowodnić.
Państwo, a rasa
Zaczynając od kwestii podejścia do narodu to obie ideologie są uznawane za skrajnie nacjonalistyczne. Nacjonalizmy bywają jednak różne. Hitler wyraźnie podciągał kwestie idei narodowych pod pojęcie rasy. Niemcy mieli być wyjątkowi bo reprezentowali rasę aryjską. Podejście faszystowskie tym czasem mocno się różniło. Cytując samego Mussoliniego:

"Rasa? To jest uczucie, a nie rzeczywistość: dziewięćdziesiąt-pięć procent, co najmniej, to uczucie. Nic mnie nigdy nie przekona do tego, że czyste biologicznie rasy nadal istnieją. Wystarczająco zabawne, nikt kto głosił „szlachetność” rasy Teutońskiej był sam Teutonem. Gobineau był Francuzem, Chamberlain, Anglikiem; Woltmann, Żydem; Lapouge, kolejny Francuz."

Najważniejszą ideą dla faszysty nie był bowiem koncept aryjskiego nadczłowieka lecz państwo. Państwo, które miało mieć charakter wszechogarniający i któremu jednostka miała się podporządkowywać w imię budowania lepszej przyszłości. Tutaj znowu cytat:

Faszystowska koncepcja państwa jest wszechogarniająca; poza nią żadne wartości ludzkie ani duchowe nie tylko nie mają sensu, lecz po prostu nie mogą istnieć

Naziści oczywiście też cenili sobie idee silnego państwa, ale miało to formę bardziej instrumentalną. Chcieli przejąć władzę by zapewnić przetrwanie czystej rasy germańskiej. Tak samo Stalin budował silne państwo radzieckie, które miało (w teorii) walczyć z reakcjonizmem i zachodnim imperializmem. Dla faszysty państwo było natomiast celem samym w sobie. Zmieniło się to dopiero w 1938 roku kiedy wydano we Włoszech "Manifesto della razza". Dokument ten był praktycznie kopią ustaw norymberskich i powstał w wyniku coraz silniejszego wpływu 3 Rzeszy, oraz samego Hitlera na Mussoliniego. Spotkał się on zresztą z dość sporą krytyką ze strony włoskiego społeczeństwa, a także samych faszystów czy papieża.
Kwestia żydowska
Tutaj przechodzimy do kolejnej kwestii czyli narodu żydowskiego. Przez okres lat 30 żydzi we Włoszech nie mieli się czego obawiać. Wręcz przeciwnie. Wielu żydów było członkami faszystowskiej partii. Kilku z nich zajmowało nawet wysokie pozycje jak minister Ettore Ovazza, który w 1935 roku ufundował gazetę dla faszystowskich Żydów La Nostra Bandiera. Margherita Sarfatti z kolei była żydowską dziennikarką, jak i kochanką Mussoliniego. Napisała nawet jego biografie. Tutaj znowu musimy zacytować dwie wypowiedzi samego Mussoliniego:

"Żydzi Włoscy żyją tu od czasów Królów Rzymu”

"Żydzi powinni pozostać nienaruszeni”

Znowu zmieniło się to jednak w wyniku nacisku 3 Rzeszy i wydania dokumentu "Manifesto della razza". Jeśli wiec kwestie rasowe i antysemickie w faszystowskich Włoszech się pojawiały to wynikały z wpływów zewnętrznych, a nie samej natury tej ideologii.
Podejście do sztuki i nowoczesności
Kolejną różnicą między obiema ideologiami była kwestia podejście sztuki. Pisałem już w poprzednich artykułach, że uważam nazizm za ideologie bardziej modernistyczną niż reakcyjną wbrew temu co głoszą liberałowie. Nie oznacza to jednak, że tych reakcyjnych elementów tam nie było. Jeśli chodzi o podejście do sztuki Hitler chciał zwalczać malarstwo awangardowe takie jak kubizm, surrealizm czy nawet ekspresjonizm. Faszyści mieli zupełnie inne podejście. Wystarczy wspomnieć, że z ruchem faszystowskim silnie związani byli włoscy futuryści. Nie było to całkowicie niezrozumiałe. Cytując sam manifest futurystyczny:

Chcemy sławić wojnę - jedyną higienę świata - militaryzm, patriotyzm, gest niszczycielski anarchistów, piękne idee, za które się umiera, oraz pogardę dla kobiet.

Futuryści byli silnie nastawieni na niszczenie dziedzictwa przeszłości na rzecz przyszłości i nowoczesności. Gdy w nazizmie ciągle jeszcze istniało przywiązanie do krwi i ziemi, tak faszyzm był nawet bardziej skupiony na modernizmie. Sam Mussolini zauważał, że o ile liberalizm dominował w 18 wieku, a marksizm w 19 wieku, tak 20 wiek miał należeć do faszystów. Jako ciekawostkę dodam też, że jednym z czołowych przedstawicieli dadaizmu we Włoszech był znany faszystowski filozof, Julius Evola.
Zakończenie
Ideologie faszystowskie i nazistowskie zdecydowanie się różniły. Ludzie mają jednak tendencje do utożsamiania tych dwóch światopoglądów ze względu na sojusz Hitlera i Mussoliniego. Jak jednak pisałem wcześniej, ci dwaj panowanie wcale się jakoś specjalnie sympatią polityczną nie darzyli. Ich współpraca była moim zdaniem bardziej efektem pragmatyzmu niż rzeczywistych ideologicznych zależności. Można też dodać, że faszyzm był zdecydowanie mniej zbrodniczy co prawdopodobnie wiązało się właśnie z brakiem w niej elementów antysemickich i silnie rasowych aż do 1938 roku. Nawet jednak wtedy nie wszyscy faszyści podzielali entuzjastycznie tą zmianę i zdecydowanie wynikała ona głównie z nacisków zewnętrznych. Same włoskie społeczeństwo nie musiało się z tymi ideami specjalnie zgadzać. Tymi słowami kończę ten artykuł.
#revoltagainstmodernworld #polityka #historia #neuropa #4konserwy