#architektura #gory #historia #tatry
Jaki jest najwyższy budynek w Polsce? Varso Towe, do niedawna Pałac Kultury. O obu tych budynkach powiedziano i napisano już naprawdę wiele, może też kiedyś przygotuję o nich wpis, dziś chciałbym jednak odpowiedzieć na inne pytanie.
Jaki jest najwyżej położony budynek w Polsce?
Mało kto wie, że najwyżej położonym budynkiem w Polsce jest modernistyczne obserwatorium meteorologiczne na Kasprowym Wierchu, wybudowane tuż po zakończeniu prac nad kolejką linową na Kasprowy. Budowę kolejki rozpoczęto w sierpniu 1935 roku i zakończono w rekordowym czasie 7 miesięcy tj. pod koniec lutego 1936 roku. Oznacza to, że większa część prac była wykonywana na jesień i w zimie, gdy warunki w tatrach bywają bardzo trudne.
Przy robotach brało udział około 1000 pracowników pracujących w systemie 3 zmianowym. W pierwszym etapie wybudowano, istniejącą do dziś, drogę z Kuźnic na Myślenickie Turnie, następnie powstała robocza kolej pomiędzy Myślenicką Turnią, a Halą Gąsienicową gdzie towary były ciągnięte przez wozy zaprzężone w konie. Materiał budowlane na ostatnim odcinku, między Halą Gąsienicową, a szczytem, były wynoszone przez robotników na plecach.
Z uwagi na niskie temperatury wokół placu budowy wzniesiono drewnianą strukturę - tak zwany cieplak - mającą zapewnić znośne warunki pracy dla robotników.
Niedługo po zakończeniu prac nad koleją podjęto decyzję o budowie obserwatorium. Na miejsce budowy wybrano sam szczyt Kasprowego Wierchu, prace nad nim były już nieco łatwiejsze ze względu na możliwość wykorzystania istniejącej infrastruktury. Budynek ma powierzchnię ok. 250 m2 i jest wysoki na 8,40 m, posadowiony jest bezpośrednio na skale. Został wymurowany z kamienia granitowego. Forma architektoniczna budynku to przenikające się proste bryły połączone z wysoką rotundą. Na zlecenie instytutu meteorologii miałem okazję kilkukrotnie odwiedzić obserwatorium i muszę przyznać, że za każdym razem było to wyjątkowe doświadczenie. Wewnątrz znajdują się pomieszczenia mieszkalne dla pracowników i gości obserwatorium, kuchnia oraz zaplecze badawcze - zlokalizowane głównie w rotundzie. Jedno z najbardziej niezwykłych wspomnień jakie mam z tego miejsca to siedzenie godzinami na dachu w bezchmurną noc, picie herbaty i rozmowy ze znajomymi. No i poranny prysznic z widokiem na tatry.
Moja praca w obserwatorium była krótka i niezwiązana z zadaniami wykonywanymi przez instytut, ale miałem okazję obserwować pracę badaczy. Co godzinę muszą oni podawać raport o stanie pogody, co oznacza że w trakcie swojej zmiany (która, jeśli dobrze pamiętam, trwa 24 godziny) śpią raczej niewiele i co chwile wychodzą na zewnątrz do urządzeń pomiarowych. Na youtubie jest kilka dokumentów zarówno o kolejki jak i o pracy w obserwatorium. Co ciekawe do obiektu prowadzą nie tylko drzwi główne, ale również dodatkowe drzwi zimowe umieszczone kilka m nad poziomem parteru, umożliwiające wejście do budynku gdy poziom śniegu jest wysoki.
Ostatnia ciekawostka - w momencie wybudowanie obserwatorium nie było najwyższym budynkiem w Polsce - stało się nim dopiero w 1939, gdy sowieci zajęli obserwatorium na Pop Iwanie, ale to już temat na zupełnie inny wpis...
Zdjęcia pochodzą ze strony Narodowego Archiwum Cyfrowego, koloryzowane przy użyciu palette.fm.