394 + 1 = 395

Tytuł: Blaszany bębenek
Autor: Günter Grass
Kategoria: literatura piękna
Wydawnictwo: Kolekcja Gazety Wyborczej
ISBN: 9788389651556
Liczba stron: 572
Ocena: 8/10

Wielka historia opisana przez małego człowieka. Uwaga - będzie długo.

Oskar Matzerath, pensjonariusz zakładu dla nerwowo chorych opisuje swoje życie. W trzecim roku życia nasz bohater postanawia przestać rosnąć, co okazuje się wielce przydatne wobec wydarzeń, które nadejdą. Niedopasowany społecznie, przez większość ludzi uważany jest za niedorozwiniętego, więc nikt nie zwraca na niego większej uwagi. Posługując się blaszanym bębenkiem opisuje świat, przypomina sobie zdarzenia z przeszłości lub rozładowuje napięcie. Jego dodatkową supermocą jest jego głos, którym potrafi - wedle woli - tłuc, lub precyzyjnie wykrawać szkło. Nazywa to "rozśpiewywaniem" szkła. Spróbujmy pokrótce prześlizgnąć się po fabule książki.

Powieść składa się z trzech ksiąg. W pierwszej, która cofa się do początków XX wieku poznajemy dziadków głównego bohatera, Polkę i Kaszuba i ich historię rodzinną. Następnie akcja skupia się na trójkącie w jakim żyła matka Oskara, Agnieszka. Nasz bohater sam nie jest pewny, kto właściwie jest jego ojcem. Czy Niemiec, Alfred Matzerath, właściciel sklepu kolonialnego, z którym zamężna jest jego matka, czy też "przyjaciel rodziny" (a prywatnie kuzyn Agnieszki), Polak Jan Broński. Sytuacja jak widać jest skomplikowana. Na tym tle otrzymujemy bardzo ciekawy obraz przedwojennego, wieloetnicznego Wolnego Miasta Gdańska. Nadchodzi Druga Wojna Światowa, obserwujemy pochód nazizmu, Noc Kryształową i inne dramatyczne wydarzenia.

Księga druga rozpoczyna się wyborną sceną obrony Poczty Gdańskiej, rozpoczęła się bowiem II WŚ. Po upadku poczty, aresztowany i wkrótce stracony przez hitlerowców zostaje Jan Broński. Wkrótce przychodzi uspokojenie. Wojna niby gdzieś tam się toczy, ale w Gdańsku życie płynie swoim rytmem. Tylko mężczyzn w wieku poborowym jakby robiło się coraz mniej. Szesnastoletni już (nadal w ciele trzylatka) Oskar, z pomocą pracującej w sklepie swojego ojca Marii odkrywa swoją seksualność. Fenomenalna scena z musującym proszkiem o smaku wonnej marzanki. Niestety jego kochanka wkrótce zostaje jego macochą, rodzi syna, którego ojcostwo ponownie jest dyskusyjne (wspominałem o skomplikowanych relacjach rodzinnych? :)) W tej sytuacji Oskar, z poznanym wcześniej swoim guru i mentorem, również karłem Bebrą wyjeżdża na występy we frontowym teatrze. To jeszcze bardziej podkręca jego i tak już wybujałe ego. Po powrocie do Gdańska zostaje duchowym przywódcą gangu wyciskaczy, obwołuje się Jezusem. Po aresztowaniu gangu Oskar znowu, korzystając ze swojego wyglądu dziecka wykręca się sianem. Tymczasem zbliża się już koniec wojny. Po śmierci Matzeratha, która zbiega się z wyzwoleniem Gdańska przez sowietów, od kilku lat pełnoletni już Oskar porzuca swój bębenek i podejmuje decyzję o dalszym rośnięciu. Maria natomiast z powodu konfiskaty mieszkania w Gdańsku i ogólnych ciężkich warunków życia pakuje swój dorobek, dwójkę dzieci i wyjeżdża do siostry do Niemiec. Po drodze, w wagonie towarowym, Oskar w bólach i gorączce osiąga 121 centymetrów wzrostu, niestety z czasem zyskując gratis okazały garb na placach.

Księga trzecia to losy powojenne. Nie dzieje się tu nic szczególnie emocjonującego, ale nie jest też w żadnym bądź razie nudna. Zawiera między innymi piękny fragment w długim, włochatym chodnikiem kokosowym i siostrą Dortheą w tle, ale na tle drugiej księgi jest zdecydowanie słabsza. W skrócie - Oskar, jak na garbatego karła radzi sobie w życiu całkiem dobrze. Terminuje u mistrza kamieniarskiego znajdując zadowolenie w obróbce kamieni nagrobnych (przypomina mu to porzucony bębenek), następnie zostaje modelem w ASP. Po wyprowadzce od Marii, która znalazła nowego absztyfikanta, powraca do bębenka i wraz z dwoma poznanymi muzykami zakładają orkiestrę jazzową i dorabiają grając w specyficznej knajpie, aż jej właściciel nie żegna się z tym łez padołem. Oskar po długim namyśle przyjmuje propozycję impresaria, który widział jego występy w owej knajpie. Podpisuje kontrakt na międzynarodowe tournée i nagranie płyt. W końcu zostaje majętnym człowiekiem, ale następuje niefortunna historia z palcem serdecznym, przez którą ląduje w zakładzie dla nerwowo chorych, gdzie mając lat 30 spisuje swoje dotychczasowe życie i zastanawia się co robić dalej. Uff koniec.

Powiem tak - dawno żadna książka tak mnie psychicznie nie wymęczyła. W połowie musiałem sobie zrobić kilka dni przerwy bo czułem jak mózg mi paruje. Nie jest tak, że nic się nie dzieje - wręcz czasami dzieje się zbyt wiele. Powieść napisana jest ciekawym, naturalistycznym językiem, niezwykle plastycznym i groteskowym. Czytając ją, masz wrażenie jakbyś rzeczywiście tam był, wraz z Oskarem przemierzał przedwojenne ulice Gdańska i sycił się atmosferą powojennego Dusseldorfu. Jest dużo fragmentów nacechowanych mocno erotycznie, ale w dobrym stylu, pięknie opisanych, pełnych alegorii i niedopowiedzeń. Są ustępy naturalistyczne, dowiedzieć się można na przykład czym pachną spódnice babki Kolijaczkowej, jak najlepiej łapać węgorze albo czym nie pogardzą mewy. Najsłabszym ogniwem jest tu moim zdaniem osoba głównego bohatera, który w pierwszych dwóch częściach swobodnie i wygodnie korzysta ze swojego wyglądu i zachowuje się właśnie jak dziecko; myśli tylko o sobie choć jednocześnie jest w pełni świadomym swoich czynów. Walnie przyczynia się do śmierci obydwu swoich ojców, jest zarozumiały i przekonany o własnej wyższości. Chciało by się rzec - mały ciałem ale wielki duchem. Irytuje to dość mocno, ale warto przymknąć na to oko, bo w zamian otrzymujemy monumentalną, wybitną powieść o zagmatwanych losach Kaszubów, Polaków i Niemców w ciekawym okresie historycznym. Ja nie żałuję ani chwili spędzonych z tym dziełem, ale z drugiej strony czuję niejaką ulgę że jednak jest już za mną.

Wygenerowano za pomocą https://bookmeter.xyz

#bookmeter