Witam serdecznie
Postanowiłem stworzyć serię wpisów dotyczących zjawiska samobójstwa, ponieważ interesuję się suicydologią i mam w dorobku artykuły naukowe poświęcone tej tematyce, więc podzielę się tutaj ich fragmentami. Aspekty filozoficzne, prawne, dane statystyczne i nie tylko
Utworzyłem społeczność "Suicydologia", gdzie będę publikował - https://www.hejto.pl/spolecznosc/suicydologia
Dzisiejszy, pierwszy wpis poświęcony jest filozoficznemu aspektowi samobójstwa. Miłego czytania
Samobójstwo jest przedmiotem dyskusji na gruncie filozofii, teologii oraz prawa. Rozważania jego dotyczące sięgają czasów starożytnych. Zostały zapoczątkowane w starożytnej Grecji przez filozofa Pitagorasa. Był on przeciwny popełnianiu takiego czynu, a za podstawę do swoich przekonań uznawał argumenty teologiczne: „Jesteśmy obcy na tym świecie, a ciało jest grobem duszy, nie powinniśmy jednak próbować ucieczki drogą samobójstwa; jesteśmy bowiem trzodą Boga, który jest naszym pasterzem i bez jego rozkazu nie mamy prawa podejmować ucieczki”. Zgodnie z tym poglądem władzę nad ludźmi i światem sprawują bogowie i to od nich zależy los człowieka. Dokonanie zamachu na własne życie jest więc przejawem działania przeciwko nim.
Inny grecki filozof, Platon, jest przedstawicielem tezy, zgodnie z którą ciało człowieka jest czynnikiem ograniczającym jego możliwości poznawcze i moralne: „Dopóki mamy ciało, a dusza nasza połączona jest z tak wielkim złem, nie zdobędziemy w dostatecznym stopniu tego, czego pragniemy”. Z jednej strony potępiał on popełnienie samobójstwa, jeśli ktoś nie ma ku temu odpowiedniego powodu, ale z drugiej dopuszczał taką możliwość w przypadku poważnych problemów zdrowotnych, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, a także wtedy, gdy spotka kogoś ogromne nieszczęście, okrycie hańbą lub zniewolenie. Zaznaczał jednak, że żaden przypadek nie usprawiedliwia w pełni takiego działania i trzeba traktować samobójstwo negatywnie, jako coś złego.
Zdecydowanym przeciwnikiem celowego odbierania sobie życia był Arystoteles. Traktował to jako ucieczkę przed zmartwieniem, nieszczęśliwą miłością lub ubóstwem spowodowaną tchórzostwem, co ma szkodliwe oddziaływanie na instytucję państwa, ponieważ wpływa niekorzystnie na jego gospodarkę poprzez pozbawienie użytecznego obywatela. Człowiek powinien więc skonfrontować się z nieprzychylnościami losu i je pokonać, a nie próbować od nich uciec. Twierdził, że intelekt, jako część duszy, nie umiera, ponieważ nie jest zależny od ciała, które ma charakter śmiertelny.
W starożytności rzymskiej samobójstwo traktowano jako zachowanie powszechnie zrozumiałe i w pełni akceptowalne. Z tego powodu było bardzo częste. Dużą uwagę przykładano do tego, w jaki sposób je dokonać, aby miało charakter godności oraz męstwa. Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy) twierdził, że śmierć pozwala na uwolnienie się od cierpienia, które prędzej czy później pojawia się w życiu każdego człowieka. Dzięki możliwości odebrania sobie życia posiada on kontrolę nad swoim losem i jest wolną istotą. Nie powinno utożsamiać się śmierci z żałością, smutkiem ani bólem. Nie ma ona nieprzyjemnego charakteru. Prędzej czy później dosięgnie każdego i należy o tym pamiętać, aby być na nią przygotowanym. Zjawisko to nie powinno więc nikogo zaskakiwać lub przerażać, ponieważ jest czymś naturalnym. Samobójstwo ma charakter prywatny i każdy posiada do niego prawo, które nie może zostać odebrane przez władzę państwową. Szczególnie pożądane jest ono w przypadku utraty zdrowia, gdy pozwala na uwolnienie się od cierpienia nie tylko choremu, lecz także osobom które muszą sprawować nad nim opiekę. Życie mogą sobie odebrać ludzie w każdym wieku, zarówno młodzi, jak i starzy. Według Seneki należy jednak uważać, aby nie podjąć takiej decyzji bez wcześniejszego zastanowienia się. Nie należy ulegać emocjom, lecz kierować się rozumem. Przedstawicielami podobnej ideologii są Marek Aureliusz oraz Marek Tulliusz Cyceron.
Wraz z narodzeniem się chrześcijaństwa w I wieku n.e. pojawiła się filozofia, zgodnie z którą o losie człowieka decyduje Bóg, więc nie ma on prawa do tego, aby podjąć decyzję o samodzielnym zakończeniu swojego życia. Samobójstwo oraz jego próby tępiono i traktowano jako zbrodnię. Aureliusz Augustyn, znany jako św. Augustyn z Hippony był twórcą zarysu filozoficznej teorii samobójstwa na gruncie chrześcijańskim. Zgodnie z nią zamach na własne życie jest zakazany, co ma związek z założeniami stanowiącymi podwaliny tej wiary. To wyraz sprzeciwienia się Bogu, a w konsekwencji skazania przez niego na wieczne potępienie.
Ideologię św. Augustyna kontynuował w średniowieczu św. Tomasz z Akwinu. Człowiek podlega Bogu i to on decyduje, kiedy jego życie dobiegnie końca: „Życie jest darem Bożym, podległym władzy Boga. Kto więc pozbawia się życia, grzeszy przeciw Bogu; podobnie gdy ktoś zabija niewolnika, grzeszy przeciw jego panu, i grzeszy jak człowiek, który przywłaszcza sobie prawo sądzenia w sprawach, w których mu nie powierzono władzy sędziowskiej. Sam tylko Bóg ma prawo wyrokować o życiu i śmierci”. Samobójstwo to także przejaw buntu przeciwko społeczeństwu i działanie na jego niekorzyść. Każda jednostka jest jego częścią i powinna wypełniać obowiązki, które na niej spoczywają, mając na uwadze dobro ogółu. Stanowi również zaprzeczenie miłości do siebie samego, będąc w rozumieniu chrześcijaństwa grzechem ciężkim.