Józef Dąbrowski "Katastrofa kaliska : opowieść naocznego świadka" wyd. Warszawa 1914 cz XI

#iwojnaswiatowa #historia #pierwszawojnaswiatowa #ciekawostkihistoryczne #Kalisz1914

Poprzednie części pod tagiem #Kalisz1914

Było‎ ‎kilka‎ ‎minut‎ ‎po‎ ‎6-ej,‎ ‎gdy‎ ‎od‎ ‎strony‎ ‎Kalisza‎ ‎rozległ‎ ‎się‎ ‎spodziewany‎ ‎przez‎ ‎nas‎ ‎huk‎ ‎wystrzałów‎ ‎armatnich.‎ ‎Artylerja‎ ‎pruska‎ ‎zaczęła‎ ‎bombardować‎ ‎miasto‎ ‎znowu.‎ ‎Tym‎ ‎razem‎ ‎bombardowanie‎ ‎było‎ ‎o‎ ‎wiele‎ ‎dłuższe‎ ‎niż‎ ‎we‎ ‎wtorek.‎ ‎Trwało‎ ‎ono‎ ‎niemal‎ ‎do‎ ‎godziny‎ ‎9‎ 1/‎2‎,‎ ‎przyczem‎ ‎strzały szły‎ ‎dość‎ ‎gęsto.‎ ‎Strzelano‎ ‎widocznie‎ ‎sekcjami, gdyż‎ ‎po‎ ‎dwuch‎ ‎strzałach‎ ‎następowała‎ ‎kilkuminutowa‎ ‎przerwa,‎ ‎dłuższą‎ ‎znów‎ ‎przerwę‎ ‎zaobserwować‎ ‎można‎ ‎było‎ ‎po‎ ‎ośmiu‎ ‎wystrzałach.‎ ‎Z‎ ‎balkonu‎ ‎willi‎ ‎doskonale‎ ‎mogliśmy‎ ‎obserwować‎ ‎pociski, padające‎ ‎na‎ ‎miasto,‎ ‎lub‎ ‎na‎ ‎okoliczne‎ ‎łęgi.‎ ‎Widoczne‎ ‎za‎ ‎dnia‎ ‎jako‎ ‎obłoczki‎ ‎szybko‎ ‎przesuwające‎ ‎się po‎ ‎niebie,‎ ‎w‎ ‎miarę‎ ‎nastąpienia‎ ‎ciemności‎ ‎stały‎ ‎się one‎ ‎możliwe‎ ‎do‎ ‎zaobserwowania‎ ‎tylko‎ ‎w‎ ‎chwili wybuchu‎ ‎—‎ ‎jaskrawym‎ ‎światłem‎ ‎białym,‎ ‎przypominającym‎ ‎trochę‎ ‎lampki‎ ‎elektryczne,‎ ‎nieosłonione‎ ‎mlecznym‎ ‎kloszem.‎ ‎

Nie‎ ‎wiem‎ ‎z‎ ‎jakiej‎ ‎racji, w‎ ‎obecnem‎ ‎bombardowaniu‎ ‎prusacy‎ ‎uwzględniają‎ ‎przeważnie‎ ‎park‎ ‎i‎ ‎północno-zachodnią‎ ‎część miasta,‎ ‎ulice‎ ‎Stawiszyńską‎ ‎i‎ ‎Skarszewską,‎ ‎oraz przestrzeń‎ ‎podmiejską,‎ ‎zawartą‎ ‎między‎ ‎szosami Konińską‎ ‎i‎ ‎Turecką — tu‎ ‎bowiem‎ ‎najgęściej‎ ‎widoczne‎ ‎są‎ ‎owe‎ ‎światła‎ ‎jaskrawe‎ ‎pękających‎ ‎pocisków. Obawiamy‎ ‎się,‎ ‎czy‎ ‎nie‎ ‎zacznie‎ ‎i‎ ‎nam‎ ‎grozić‎ ‎nie bezpieczeństwo,‎ ‎pękające‎ ‎bowiem‎ ‎pociski‎ ‎widzimy koło‎ ‎suszarni,‎ ‎odległej‎ ‎od‎ ‎nas‎ ‎o‎ ‎l ‎l‎/‎2‎ ‎kilometra‎ ‎nie spełna‎ ‎ale,‎ ‎jak‎ ‎się‎ ‎zdaje,‎ ‎były‎ ‎to‎ ‎już‎ ‎największe wysiłki‎ ‎armat‎ ‎pruskiej‎ ‎artylerji‎ ‎polowej,‎ ‎któremi ostrzeliwano‎ ‎miasto.‎ ‎W‎ ‎każdym‎ ‎bądź‎ ‎razie — świst — ostry‎ ‎i‎ ‎metaliczny‎ ‎zarazem — jakiś‎ ‎dziwacznie‎ ‎buczący — odgłosy‎ ‎przerzynającego‎ ‎powietrze,‎ ‎lecącego‎ ‎pocisku,‎ ‎słyszymy‎ ‎doskonale.

W‎ ‎połączeniu‎ ‎z‎ ‎łuną‎ ‎pożaru‎ ‎Ratusza‎ ‎i‎ ‎niesionym‎ ‎przez‎ ‎wiatr‎ ‎dymem‎ ‎i‎ ‎niemiłym‎ ‎zapachem spalenizny‎ ‎—‎ ‎bombardowanie‎ ‎sprawiało‎ ‎straszne wrażenie.
W‎ ‎trakcie‎ ‎bombardowania‎ ‎wpada‎ ‎na‎ ‎podwórze‎ ‎bryczka,‎ ‎z‎ ‎której‎ ‎wyskakuje‎ ‎jakiś‎ ‎jegomość z‎ ‎wyrazem‎ ‎okropnego‎ ‎przerażenia‎ ‎w‎ ‎oczach‎ ‎i‎ ‎na twarzy‎ ‎całej.
„Panowie — na‎ ‎miłość‎ ‎boską‎ ‎pozwólcie‎ ‎mi‎ ‎tu przeczekać‎ ‎do‎ ‎rana.‎ ‎Jadę‎ ‎do‎ ‎miasta,‎ ‎ale‎ ‎tam‎ ‎straszne‎ ‎rzeczy‎ ‎się‎ ‎dzieją...‎ ‎wstrzymano‎ ‎mnie‎ ‎przed‎ ‎rogatką...‎ ‎bom‎ ‎na‎ ‎śmierć‎ ‎pewną‎ ‎jechał...‎ ‎Aby‎ ‎do rana“...

Z‎ ‎rozmowy‎ ‎dowiadujemy‎ ‎się,‎ ‎że‎ ‎jedzie‎ ‎z‎ ‎pod Łęczycy‎ ‎do‎ ‎Kalisza,‎ ‎gdzie‎ ‎synek‎ ‎jego‎ ‎przygotowuje‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎egzaminów‎ ‎wstępnych‎ ‎i‎ ‎że‎ ‎od‎ ‎kilku‎ ‎dni niema‎ ‎o‎ ‎dziecku‎ ‎żadnych‎ ‎wiadomości.‎ ‎Usłyszawszy o‎ ‎zajęciu‎ ‎Kalisza‎ ‎przez‎ ‎prusaków‎ ‎i‎ ‎o‎ ‎zajściach w‎ ‎mieście,‎ ‎jedzie‎ ‎ratować‎ ‎dziecko...‎ ‎Kto‎ ‎wie,‎ ‎czy nie‎ ‎zapóźno.
W‎ ‎dalszej‎ ‎pogawędce‎ ‎od‎ ‎uspokojonego‎ ‎nieco przybysza‎ ‎dowiadujemy‎ ‎się‎ ‎rzeczy,‎ ‎które‎ ‎nas‎ ‎bardzo‎ ‎serjo‎ ‎zaniepokoiły.‎ ‎

Przejeżdżając‎ ‎przez‎ ‎Uniejów,‎ ‎widział‎ ‎ciągnące‎ ‎w‎ ‎stronę‎ ‎Kalisza‎ ‎wojsko‎ ‎rosyjskie.‎ ‎O‎ ‎sile‎ ‎i‎ ‎rodzaju‎ ‎broni‎ ‎nic‎ ‎nie‎ ‎umie‎ ‎powiedzieć.‎ ‎Pamięta‎ ‎tylko,‎ ‎że‎ ‎rozmawiał‎ ‎z‎ ‎dragonami‎ ‎pułku,‎ ‎konsystującego‎ ‎przed‎ ‎wojną‎ ‎w‎ ‎Kaliszu ‎i‎ ‎że‎ ‎mówili‎ ‎mu,‎ ‎iż‎ ‎ciągną‎ ‎na‎ ‎Kalisz,‎ ‎aby odebrać‎ ‎miasto‎ ‎i‎ ‎że‎ ‎oczekują‎ ‎tylko‎ ‎w‎ ‎Uniejowie‎ ‎na‎ ‎większe‎ ‎siły.‎ ‎Nic‎ ‎więcej‎ ‎dowiedzieć się‎ ‎nie‎ ‎można.‎ ‎Na‎ ‎pytanie,‎ ‎czy‎ ‎widział‎ ‎armaty,‎ ‎przybysz‎ ‎odpowiada‎ ‎gorączkowo:‎ ‎„Ależ‎ ‎były,‎ ‎były‎ ‎i‎ ‎to‎ ‎sporo,‎ ‎ale‎ ‎najwięcej‎ ‎dragoni‎ ‎z‎ ‎Kalisza.

Rozlegające‎ ‎się‎ ‎co‎ ‎kilka‎ ‎minut‎ ‎a‎ ‎nawet‎ ‎od czasu‎ ‎do‎ ‎czasu‎ ‎i‎ ‎częściej‎ ‎strzały‎ ‎działowe,‎ ‎z‎ ‎których‎ ‎każdy‎ ‎mógł‎ ‎być‎ ‎śmiertelnym‎ ‎dla‎ ‎dziecka,‎ ‎nie mogły‎ ‎sprzyjać‎ ‎uspokojeniu‎ ‎się‎ ‎zupełnemu‎ ‎—‎ ‎biedaka‎ ‎—‎ ‎dążącego‎ ‎na‎ ‎jego‎ ‎ratunek‎ ‎mil‎ ‎kilkanaście... Wkrótce‎ ‎też‎ ‎pożegnaliśmy‎ ‎go,‎ ‎oddając‎ ‎do‎ ‎rozporządzenia‎ ‎do‎ ‎wyboru‎ ‎pokój‎ ‎w‎ ‎pustej‎ ‎willi,‎ ‎lub‎ ‎pomieszczenie‎ ‎w‎ ‎czworakach‎ ‎między‎ ‎ludźmi‎ ‎—‎ ‎i‎ ‎powracamy‎ ‎do‎ ‎domu.

Dobrze‎ ‎już‎ ‎po‎ ‎9-ej‎ ‎rozległa‎ ‎się‎ ‎jednorazowa salwa‎ ‎z‎ ‎kilku‎ ‎armat — potężny‎ ‎huk‎ ‎wstrząsnął‎ ‎powietrze.
„No,‎ ‎to‎ ‎chyba‎ ‎już‎ ‎finał,‎ ‎a‎ ‎czas‎ ‎wielki‎ ‎po‎ ‎temu"...‎ ‎rzucam‎ ‎przypuszczenie.
Jakoż‎ ‎zgadłem.‎ ‎Na‎ ‎razie‎ ‎bombardowanie‎ ‎zakończyło‎ ‎się‎ ‎ową‎ ‎salwą.‎ ‎Szkód‎ ‎zrządziło‎ ‎ono‎ ‎stosunkowo‎ ‎niewiele.‎ ‎Pociski‎ ‎zniszczyły‎ ‎sporo‎ ‎drzew w‎ ‎parku,‎ ‎do‎ ‎którego‎ ‎z‎ ‎jakąś‎ ‎zajadłością,‎ ‎jak‎ ‎widzieliśmy,‎ ‎strzelano,‎ ‎popsuły‎ ‎nieco‎ ‎dachów‎ ‎na‎ ‎leżącej‎ ‎wyżej,‎ ‎niż‎ ‎reszta‎ ‎miasta,‎ ‎dzielnicy‎ ‎t.‎ ‎zw. Chmielniku,‎ ‎i‎ ‎porobiły‎ ‎nieco‎ ‎dziur‎ ‎w‎ ‎pojedynczych‎ ‎domach‎ ‎prz‎y‎ ‎ulicy‎ ‎Babinej,‎ ‎gdzie‎ ‎między innemi‎ ‎uszkodzono‎ ‎dom‎ ‎Parczewskich. Ofiar‎ ‎w‎ ‎ludziach‎ ‎nie‎ ‎było,‎ ‎mieszkańcy‎ ‎bowiem,‎ ‎nauczeni‎ ‎już‎ ‎doświadczeniem,‎ ‎wraz‎ ‎z‎ ‎początkiem‎ ‎bombardowania‎ ‎pochowali‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎piwnic i‎ ‎suteren.‎ ‎Wrażenie‎ ‎jednak‎ ‎było‎ ‎straszne,‎ ‎kto‎ ‎po został‎ ‎w‎ ‎mieście,‎ ‎ten‎ ‎myślał‎ ‎o‎ ‎ucieczce‎ ‎z‎ ‎tego piekła.

Tymczasem‎ ‎jednak‎ ‎należało‎ ‎nam‎ ‎pomyśleć o‎ ‎nowem‎ ‎niebezpieczeństwie,‎ ‎jakie‎ ‎wynikło‎ ‎ze‎ ‎zbliżenia‎ ‎się‎ ‎do‎ ‎Kalisza‎ ‎wojsk‎ ‎rosyjskich‎ ‎i‎ ‎zapowiadanej‎ ‎przez‎ ‎nie‎ ‎bitwy‎ ‎pod‎ ‎tem‎ ‎miastem. Wydawała‎ ‎się‎ ‎ona‎ ‎bardzo‎ ‎prawdopodobną. Siły‎ ‎niemieckie,‎ ‎wraz‎ ‎z‎ ‎temi,‎ ‎co‎ ‎nadciągnęły‎ ‎przy armatach,‎ ‎nie‎ ‎przenosiły‎ ‎kilku‎ ‎bataljonów‎ ‎piechoty‎ ‎i‎ ‎dwuch‎ ‎szwadronów,‎ ‎najwyżej ‎ułanów‎ ‎—‎ ‎nie licząc‎ ‎oczywiście‎ ‎artylerji,‎ ‎którą‎ ‎obliczać‎ ‎można było‎ ‎na‎ ‎osiem‎ ‎dział‎ ‎i‎ ‎również‎ ‎kilkanaście‎ ‎kartaczownic.‎ ‎Wyprzeć‎ ‎więc‎ ‎prusaków‎ ‎z‎ ‎powrotem w‎ ‎granice‎ ‎Niemiec‎ ‎było‎ ‎dość‎ ‎łatwo,‎ ‎odebranie‎ ‎zaś Kalisza‎ ‎i‎ ‎zwycięstwo‎ ‎pod‎ ‎jego‎ ‎murami‎ ‎odniesione,‎ ‎odpowiednio‎ ‎skomentowane‎ ‎i‎ ‎ubarwione,‎ ‎echem rozgłośnem‎ ‎rozeszłoby‎ ‎się‎ ‎po‎ ‎świecie‎ ‎całym,‎ ‎jako dotkliwa‎ ‎klęska‎ ‎niemców.‎ ‎Lecz,‎ ‎w‎ ‎razie‎ ‎bitwy nasze‎ ‎Pólko‎ ‎bezwzględnie‎ ‎skazane‎ ‎było‎ ‎na‎ ‎zagładę.‎ ‎Leżąc‎ ‎na‎ ‎wyniosłości,‎ ‎tuż‎ ‎przy‎ ‎szosie‎ ‎Tureckiej,‎ ‎którą‎ ‎właśnie‎ ‎ciągnęli‎ ‎rosjanie,‎ ‎ze‎ ‎swemi ogrodami‎ ‎gęstemi‎ ‎i‎ ‎sporą‎ ‎ilością‎ ‎murowanych‎ ‎domów,‎ ‎tworzyło‎ ‎ono‎ ‎wyborną‎ ‎pozycję‎ ‎przeciw‎ ‎Kaliszowi,‎ ‎tem ‎bardziej,‎ ‎że‎ ‎zajmujące‎ ‎ją‎ ‎wojsko‎ ‎oparte‎ ‎było‎ ‎prawem‎ ‎skrzydłem‎ ‎o‎ ‎drogę‎ ‎Skarszewską, panującą‎ ‎nad‎ ‎miastem,‎ ‎lewem‎ ‎zaś‎ ‎o‎ ‎rzeczkę‎ ‎Strędnię‎ ‎dość‎ ‎w‎ ‎tym‎ ‎czasie‎ ‎wskutek‎ ‎deszczów‎ ‎głęboką. Dworek‎ ‎nasz,‎ ‎murowany,‎ ‎piętrowy,‎ ‎ukryty‎ ‎w‎ ‎gąszczu‎ ‎drzew,‎ ‎mógł‎ ‎stać‎ ‎się‎ ‎zupełnie‎ ‎naturalnvm'kluczem‎ ‎pozycji‎ ‎rosyjskiej.‎ ‎

Skoro‎ ‎to‎ ‎było‎ ‎widoczne dla‎ nas - nie‎ ‎mogliśmy‎ ‎przypuszczać,‎ ‎żeby‎ ‎nie‎ ‎było‎ ‎wyraźnem‎ ‎i‎ ‎dla‎ ‎prusaków,‎ ‎tymbardziej,‎ ‎że‎ ‎w‎ ‎ciągu‎ ‎dni‎ ‎ostatnich,‎ ‎przejeżdżające‎ ‎patrole‎ ‎ułańskie hacznie‎ ‎oglądały‎ ‎wieś‎ ‎całą‎ ‎wraz‎ ‎z‎ ‎dworkiem‎ ‎i‎ ‎zapowiadały‎ ‎chłopom,‎ ‎że‎ ‎w‎ ‎razie‎ ‎zbliżenia‎ ‎się‎ ‎rosjan,‎ ‎całą‎ ‎wieś‎ ‎będą‎ ‎musieli‎ ‎spalić‎ ‎dla‎ ‎oczyszczenia‎ ‎sobie‎ ‎pozycji. Po‎ ‎krótkiej‎ ‎więc‎ ‎naradzie‎ ‎zdecydowaliśmy‎ ‎się opuścić‎ ‎Pólko‎ ‎na‎ ‎drugi‎ ‎dzień‎ ‎rano,‎ ‎tymczasem‎ ‎zaś poszliśmy‎ ‎spać,‎ ‎aby‎ ‎sił‎ ‎zaczerpnąć‎ ‎do‎ ‎nowej‎ ‎wędrówki,‎ ‎której‎ ‎pierwszym‎ ‎etapem‎ ‎miał‎ ‎być‎ ‎odległy‎ ‎o‎ ‎jakieś‎ ‎wiorst‎ ‎12,‎ ‎piaszczystą‎ ‎drogą,‎ ‎na‎ ‎uboczu‎ ‎od‎ ‎szos‎ ‎Tureckiej‎ ‎i‎ ‎Łódzkiej — Koźminek — ongi słynne‎ ‎Wielkopolskie‎ ‎Ateny — siedlisko‎ ‎Braci‎ ‎Polskich —‎ ‎dziś‎ ‎uboga,‎ ‎zapadła‎ ‎mieścina,‎ ‎zachowująca tradycje‎ ‎rożnowiercze,‎ ‎jedynie‎ ‎przez‎ ‎olbrzymi‎ ‎od setek‎ ‎żydów,‎ ‎w‎ ‎których‎ ‎ręku‎ ‎znalazł‎ ‎się‎ ‎tam‎ ‎cały handel.‎ ‎
JA‎ ‎nawet‎ ‎—‎ ‎gdyby‎ ‎i‎ ‎pogłoska‎ ‎o‎ ‎nadciąganiu rosjan‎ ‎nie‎ ‎sprawdziła‎ ‎się,‎ ‎to‎ ‎i‎ ‎tak‎ ‎nerwy‎ ‎pań i‎ ‎dzieci‎ ‎nie‎ ‎były‎ ‎w‎ ‎stanie‎ ‎wytrzymać‎ ‎dłużej‎ ‎straszliwego‎ ‎napięcia.‎ ‎Dzień‎ ‎piątkowy‎ ‎—‎ ‎morderstwa uliczne,‎ ‎których‎ ‎odgłosów‎ ‎w‎ ‎postaci‎ ‎ustawicznych strzałów‎ ‎karabinowych,‎ ‎tępego‎ ‎huku‎ ‎salw‎ ‎i‎ ‎denerwującego‎ ‎trzasku‎ ‎kartaczownic,‎ ‎słuchaliśmy‎ ‎przeszło‎ ‎godzinę,‎ ‎dwugodzinne‎ ‎bombardowanie‎ ‎i‎ ‎owe błyskające‎ ‎na‎ ‎przyległych‎ ‎polach‎ ‎pociski,‎ ‎ciągły ich‎ ‎świst‎ ‎w‎ ‎powietrzu‎ ‎i‎ ‎wreszcie‎ ‎pożar‎ ‎miasta,‎ ‎na tle‎ ‎wciąż‎ ‎uciekających‎ ‎w‎ ‎strachu‎ ‎obłąkania‎ ‎ludzi, mogłyby‎ ‎najmocniejsze‎ ‎nerwy‎ ‎rozstroić.‎ ‎Widzieliśmy‎ ‎to‎ ‎jak‎ ‎najdobitniej‎ ‎na‎ ‎chłopach‎ ‎—‎ ‎gospodarzach.‎ ‎W‎ ‎ciągu‎ ‎dnia‎ ‎tego‎ ‎biedacy‎ ‎kilkakrotnie‎ ‎uciekali‎ ‎i‎ ‎wracali,‎ ‎pomimo‎ ‎naszego‎ ‎uspokajania‎ ‎i‎ ‎zapewnień,‎ ‎że‎ ‎przecież,‎ ‎o‎ ‎ileby‎ ‎tylko‎ ‎rzetelne‎ ‎niebezpieczeństwo‎ ‎groziło,‎ ‎my‎ ‎byśmy‎ ‎nie‎ ‎pozostali‎ ‎napewno.

Bombardowanie‎ ‎wieczorowe‎ ‎wreszcie‎ ‎przechyliło‎ ‎szalę.‎ ‎Gdy‎ ‎koło‎ ‎godziny‎ ‎11-ej‎ ‎wyszedłem na‎ ‎drogę‎ ‎dla‎ ‎zasiągnięcia‎ ‎języka,‎ ‎wieś‎ ‎zastałem niemal‎ ‎zupełnie‎ ‎pustą.‎ ‎Podsypawszy‎ ‎karmu‎ ‎wszelkiej‎ ‎„gadzinie‎"‎ ‎i‎ ‎zamknąwszy‎ ‎chałupy,‎ ‎poczciwi kmiecie‎ ‎uciekli‎ ‎co‎ ‎żywo‎ ‎do‎ ‎wsi‎ ‎sąsiednich,‎ ‎głównie‎ ‎zaś‎ ‎do‎ ‎leżącej‎ ‎za‎ ‎górą‎ ‎Kolonji‎ ‎Tłokińskiej. Straszne‎ ‎i‎ ‎złowrogie‎ ‎wrażenie‎ ‎robił‎ ‎wieczór tego‎ ‎okropnego‎ ‎dla‎ ‎Kalisza‎ ‎dnia‎ ‎7‎ ‎sierpnia. Nad‎ ‎miastem‎ ‎zwisała‎ ‎olbrzymia‎ ‎czarna‎ ‎chmura‎ ‎dymu,‎ ‎na‎ ‎której‎ ‎czerwonem‎ ‎zarzewiem‎ ‎odbijała‎ ‎się‎ ‎łuna‎ ‎dogasającego‎ ‎Ratusza.‎ ‎Ujadanie‎ ‎psów w‎ ‎całej‎ ‎okolicy,‎ ‎daleki‎ ‎pogwar‎ ‎uciekających‎ ‎mimo ciemnej‎ ‎—‎ ‎bo‎ ‎chmury‎ ‎zbierające‎ ‎się‎ ‎na‎ ‎niebie‎ ‎zasłaniały‎ ‎księżyc — nocy‎ ‎mieszkańców,‎ ‎przerywały posępną‎ ‎ciszę‎ ‎nocną.‎ ‎Gdzieś‎ ‎daleko‎ ‎na‎ ‎szosie‎ ‎rozlegał‎ ‎się‎ ‎tentent‎ ‎koni‎ ‎jakiegoś‎ ‎zapóźnionego‎ ‎patrolu,‎ ‎ówdzie‎ ‎znów‎ ‎skrzyp‎ ‎woza‎ ‎napakowanego‎ ‎wysoko‎ ‎i‎ ‎z‎ ‎wysiłkiem‎ ‎ciągnionego‎ ‎przez‎ ‎zbiedzone szkapy,‎ ‎wrywał‎ ‎się‎ ‎w‎ ‎złowrogą‎ ‎ciszę,‎ ‎jaka‎ ‎powoli obejmowała‎ ‎Kalisz‎ ‎i‎ ‎okolice... Koło‎ ‎12-ej‎ ‎w‎ ‎nocy,‎ ‎gdy‎ ‎już‎ ‎spokojnie‎ ‎zasnąłem,‎ ‎rzetelnie‎ ‎zmordowany‎ ‎wrażeniami‎ ‎dnia‎ ‎ubiegłego,‎ ‎znów‎ ‎rozległ‎ ‎się‎ ‎huk‎ ‎złowrogi,‎ ‎budząc‎ ‎mnie ze‎ ‎snu.

Prusakom‎ ‎jeszcze‎ ‎było‎ ‎mało‎ ‎dokonanej‎ ‎zemsty! Ropoczynało‎ ‎się‎ ‎nowe‎ ‎bombardowanie.
3f0304ac-95cd-4bf4-bd51-a1b617929cdd
42d71524-655a-48d3-8d33-ee82aa8fcb0d
Heheszki

Wkręciłem się serjo.

Zaloguj się aby komentować