Jaskinia platońska, alegoria jaskini – mit platoński, metaforyczne przedstawienie podstawowych idei filozofii Platona.
Stopnie rzeczywistości w platońskiej jaskini
Mit wyraża w metaforycznej formie podstawowe składniki filozofii Platona. Jaskinię można traktować jako więzienie duszy, która za prawdziwy byt bierze wyłącznie to, co poznaje zmysłami. Gdyby tylko mogła zwrócić się w przeciwną stronę, ku wyjściu, tj. w głąb siebie (a także zmysłowych przedmiotów), mogłaby dotrzeć do źródła prawdziwego poznania i istnienia: czyli świata idei wraz z naczelną zasadą dobra, która niczym słońce świeci na zewnątrz.
Ostateczny wynik rozumowania był taki: mówiąc ściśle, nie ma dwóch rodzajów bytu, lecz jest tylko jeden, mianowicie idee. Przyjęcie nowego rodzaju bytu pociągnęło za sobą odwrócenie poglądu na byt, na realność: bo zwykły pogląd widzi realność jedynie w rzeczach, Platon zaś, wziąwszy za miarę realność idei, nie znalazł jej w rzeczach. Wydały mu się jedynie zjawiskami, nie bytem; tylko byt idealny wydał mu się naprawdę realny.
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii.
W interpretacji można wyróżnić następujące płaszczyzny mitu:
ontologiczną – przedstawione obrazy symbolizują ontologiczne stopnie rzeczywistości. Cienie to zmysłowe pozory bytów, a posągi to ich zmysłowe źródło. Mur oddziela rzeczywistość zmysłową i pozazmysłową. Za nim znajduje się prawdziwa rzeczywistość (idee), a słońce jest ideą najwyższą (Dobrem). W swoim wpływowym odczytaniu mitu Hans Krämer wskazywał, że realne rzeczy za murem symbolizują idee gatunków, gwiazdy symbolizują metaidee i liczby idealne, a słońce jest ideą Dobra-Jedna.
epistemologiczną – obrazowane są stopnie poznania i ich poszczególne etapy. Postrzeganie cieni na ścianie jaskini związane jest z wyobraźnią (εἰϰασία), a oglądanie przedmiotów, które je rzucają to wiara (πίστιϛ). Przejście na wyższy poziom poznania, od oglądu przedmiotów zmysłowych ku przedmiotom prawdziwym dokonuje się za pomocą odbić obrazów: nauk matematycznych (poznanie pośredniczące, διάνοια). Poznanie rzeczywistości poza jaskinią następuje dzięki noezie (stgr. νόησις, noesis), intuicyjnemu wglądowi w istotę rzeczywistości,
religijno-mistyczną – przejście od życia w świecie zmysłowym, ku nadzmysłowemu światu realnemu ma charakter religijno-mistyczny. Wiąże się z zerwaniem kajdan i odwróceniem twarzy od mroków jaskini ku światłu, a potem podążaniu ku jego źródłu (czyli Dobru). Wyzwolenie następuje poprzez „odwrócenie szyi” (περιάγειν τὸν αὐχένα), a nieco dalej jako „nawrócenie” (περιαγωγή) duszy. Werner Jaeger uznaje Platona za autora tej religijnej metafory, przejętej potem przez platonizm chrześcijański.
filozofii polityki – mit zawiera również elementy Platońskiej filozofii polityki. Ten, który wyzwolił się z kajdan i poznał prawdziwą rzeczywistość (filozof) nie poprzestał na jej kontemplacji, lecz wrócił z powrotem w mroki jaskini, by wyzwolić z kajdan swoich towarzyszy. Jest to czyn ryzykowny, gdyż jego słowa, tak odbiegające od codziennego doświadczenia uwięzionych, brane będą za słowa szaleńca.
Całość:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaskinia_plato%C5%84ska?wprov=sfla1
Stopnie rzeczywistości w platońskiej jaskini
Mit wyraża w metaforycznej formie podstawowe składniki filozofii Platona. Jaskinię można traktować jako więzienie duszy, która za prawdziwy byt bierze wyłącznie to, co poznaje zmysłami. Gdyby tylko mogła zwrócić się w przeciwną stronę, ku wyjściu, tj. w głąb siebie (a także zmysłowych przedmiotów), mogłaby dotrzeć do źródła prawdziwego poznania i istnienia: czyli świata idei wraz z naczelną zasadą dobra, która niczym słońce świeci na zewnątrz.
Ostateczny wynik rozumowania był taki: mówiąc ściśle, nie ma dwóch rodzajów bytu, lecz jest tylko jeden, mianowicie idee. Przyjęcie nowego rodzaju bytu pociągnęło za sobą odwrócenie poglądu na byt, na realność: bo zwykły pogląd widzi realność jedynie w rzeczach, Platon zaś, wziąwszy za miarę realność idei, nie znalazł jej w rzeczach. Wydały mu się jedynie zjawiskami, nie bytem; tylko byt idealny wydał mu się naprawdę realny.
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii.
W interpretacji można wyróżnić następujące płaszczyzny mitu:
ontologiczną – przedstawione obrazy symbolizują ontologiczne stopnie rzeczywistości. Cienie to zmysłowe pozory bytów, a posągi to ich zmysłowe źródło. Mur oddziela rzeczywistość zmysłową i pozazmysłową. Za nim znajduje się prawdziwa rzeczywistość (idee), a słońce jest ideą najwyższą (Dobrem). W swoim wpływowym odczytaniu mitu Hans Krämer wskazywał, że realne rzeczy za murem symbolizują idee gatunków, gwiazdy symbolizują metaidee i liczby idealne, a słońce jest ideą Dobra-Jedna.
epistemologiczną – obrazowane są stopnie poznania i ich poszczególne etapy. Postrzeganie cieni na ścianie jaskini związane jest z wyobraźnią (εἰϰασία), a oglądanie przedmiotów, które je rzucają to wiara (πίστιϛ). Przejście na wyższy poziom poznania, od oglądu przedmiotów zmysłowych ku przedmiotom prawdziwym dokonuje się za pomocą odbić obrazów: nauk matematycznych (poznanie pośredniczące, διάνοια). Poznanie rzeczywistości poza jaskinią następuje dzięki noezie (stgr. νόησις, noesis), intuicyjnemu wglądowi w istotę rzeczywistości,
religijno-mistyczną – przejście od życia w świecie zmysłowym, ku nadzmysłowemu światu realnemu ma charakter religijno-mistyczny. Wiąże się z zerwaniem kajdan i odwróceniem twarzy od mroków jaskini ku światłu, a potem podążaniu ku jego źródłu (czyli Dobru). Wyzwolenie następuje poprzez „odwrócenie szyi” (περιάγειν τὸν αὐχένα), a nieco dalej jako „nawrócenie” (περιαγωγή) duszy. Werner Jaeger uznaje Platona za autora tej religijnej metafory, przejętej potem przez platonizm chrześcijański.
filozofii polityki – mit zawiera również elementy Platońskiej filozofii polityki. Ten, który wyzwolił się z kajdan i poznał prawdziwą rzeczywistość (filozof) nie poprzestał na jej kontemplacji, lecz wrócił z powrotem w mroki jaskini, by wyzwolić z kajdan swoich towarzyszy. Jest to czyn ryzykowny, gdyż jego słowa, tak odbiegające od codziennego doświadczenia uwięzionych, brane będą za słowa szaleńca.
Całość:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaskinia_plato%C5%84ska?wprov=sfla1
Zaloguj się aby komentować