Witam. Nie wbijałem na hejto od dłuższego czasu. Widzę, że na tagu buddyzm nie zbyt wiele się dzieje. Zajmę się, więc w tym krótkim poście znaczeniem "saṅkhāra" czyli wytworzeniami, które kształtują każde doświadczenie.

Są trzy formy saṅkhāra: cielesne, werbalne, umysłowe.

Cielesne(kāyasaṅkhāra) można scharakteryzować: jako przykładowo sposób oddychania, poczucie ciała, napięcia w ciele, wydzielanie hormonów, jakieś reakcje fizyczne itp.

Werbalne(vacīsaṅkhāra) to po prostu wewnętrzna mowa umysłu. Przykładowo widzisz ładną dziewczynę na ulicy nakierowujesz na nią myśli "no niezła sztuka". Kierujesz myśli na jakiś obiekt i oceniasz go. To jest duża część wewnętrznej mowy.

Umysłowe(cittasaṅkhāra) na które składają się uczucia i percepcje/kojarzenia. Uczucia to doznania przyjemne, nieprzyjemne lub ani przyjemne ani nieprzyjemne, jakieś emocje itp. Kojarzenia to etykiety, które nakładasz na rzeczy: są słowami, którymi je nazywasz, albo obrazami, które umysł z nimi kojarzy, sam wysyłając o nich podświadome wiadomości. Przykładem wytworzenia umysłowego może być np. sytuacja gdy jedziesz samochodem i jakiś kierowca chociaż nie ma pierwszeństwa zajeżdża ci drogę na skrzyżowaniu. Wtedy od razu pojawia się emocja gniewu, często też jakaś subtelna myśl czy "wizualizacja" coś co objawia się przy poczuciu gniewu. Przychodzą też zaraz myśli, które wyolbrzymiają sprawę itp.

Przykład wszystkich wytworzeń w akcji: Wstałeś rano. Trochę zaspałeś, a masz dzisiaj bardzo ważny dzień w pracy. Pojawia się zaraz wytworzenie werbalne myślisz "Zaspałem", "Nie zdążę na busa", potem pojawia się kojarzenie czyli przypominasz sobie co się stało ostatnimi czasy gdy nie zdążyłeś do pracy i jakie to miało konsekwencje. W efekcie wytwarzasz wytworzenie cielesne czyli zaczynasz odczuwać napięcie, twój oddech się spłyca. Efektem takiego biegu zdarzeń jest odczucie fizycznego i mentalnego niepokoju, który też sam w sobie jest wytworzeniem umysłowym, które jest efektem tych poprzednich(tutaj też w sumie dobrze widać prawo kammy, przyczyny i skutku). Wytworzenia często na siebie wzajemnie oddziałują. Wyżej w przykładzie wytworzenia umysłowe gdzie podałem przykład kierowcy gniew też od razu może wywołać werbalne wytworzenie polegające na tym, że myślimy co powiemy zaraz drugiemu kierowcy i jak się mu odgryziemy.

Tymi wytworzeniami można zręcznie manipulować. Na zręcznym manipulowaniu wytworzeniami opiera się medytacja. Przykładowo na sytuację wyżej można, zareagować tak. Gdy zauważasz, że twój oddech się spłycił i pojawiło się napięcie zwyczajnie starasz się oddychać relaksująco i rozluźnić napięcie. Następnie przypominasz sobie, że to jest zwyczajnie głupi powód aby się niepokoić. To tylko spóźnienie nic więcej, a teraz mleko się rozlało, więc czy zręcznym jest tym się przejmować? W ten sposób tylko pogarszasz sytuację a nic nie zyskujesz. Dzięki temu wytwarzasz nowe odczucia i emocje, które przeciwdziałają stresowi czy niepokojowi. Może ten przykład akurat nie jest jakiś dobry, ale wiadomo o co chodzi.

Jak to wykorzystywać w medytacji. W medytacji jednym z zręcznych wytworzeń może być zwyczajnie uczynienie oddechu zrelaksowanym i przyjemnym oraz rozluźnienie ciała. W ten sposób za pomocą wytworzenia cielesnego tworzymy umysłowe i łatwiej nam się skoncentrować. Możemy użyć wytworzenia werbalnego aby np. przykuć uwagę do oddechu poprzez myślenie wdech przy wdechu i wydech przy wydechu. Możemy zastosować jakąś wizualizację lub sposób myślenia o oddechu, który go uwzniośla i tym samym maksymalizuje spokój oraz przyjemność. Tak samo wytworzenia można stosować do każdego niezręcznego stanu umysłu.

Jeśli w medytacji przeszkadza nam zła wola i negatywne nastawienie możemy zmienić temat medytacji na miłującą dobroć. Możemy wizualizować sobie kogoś nam bliskiego z uśmiechem na twarzy i użyć wytworzenia werbalnego w postaci złożenia mu pozytywnych życzeń. W ten sposób tworzymy wytworzenie umysłowe w formie uczucia dobrej woli, które potrafi przełamać negatywność, awersję. Stanowi antidotum na złą wolę.

Możemy mieć problem z pragnieniami seksualnymi. Wtedy możemy przykładowo w myślach wizualizować sobie obrzydliwe elementy obiektu, który nas przyciąga czyli np. krew, ścięgna, żyły, włosy, organy wewnętrzne typu serce, jelita itd. Wtedy wytwarzamy uczucie obrzydzenia, beznamiętności.

Podsumowując wytworzenia można stosować w wielu przypadkach gdy zmagamy się z niepożądanym stanem umysłu lub gdy chcemy doskonalić koncentrację. Osiągnięcie zręczność w stosowaniu wytworzeń jest bardzo ważnym elementem na ścieżce. Stanowi to jeden z elementów "właściwego wysiłku" szóstego stopnia ośmiorakiej ścieżki. O wartości wytworzeń na ścieżce dość ciekawie naucza Ajahn Thanissaro i polecam jego mowy oraz książki, które wydaje mi się, że o wiele lepiej tłumaczą temat.

#theravada #medytacja #buddyzm