Pora więc rozpocząć serie wpisów, w których będę próbowała przedstawić wam, jak bronić się w epoce post-prawdy w internecie. Wpisy będą dotyczyć pojedynczych zagadnień, jednak złożone do kupy pozwolą nam uzyskać całościowy obraz, który każdy według własnej woli będzie mógł zastosować. Pozwoli to uniknąć wielu telenowel, niepotrzebnego napięcia psychicznego, i straconego czasu.
Na początek wyjaśnię kilka terminów, bez których reszta by wyglądała jak puste mądrzenie się. Oczywiście nie jest to lista pełna i zamknięta. Pytajcie także w komentarzach jak będziecie czuć potrzebę, bo pewnie o czymś zapomnę.
Algorytm - Sposób proponowania nam treści na podstawie naszej aktywności. Dotyczy on głównie miejsc w których treści jest zbyt dużo, żeby przeciętna osoba mogła się z nimi wszystkimi zapoznać np. youtube. Będę używać tego terminu głównie w kontekście negatywnym. Algorytmy są wykorzystywane do maksymalizowania zysków, za sprawa utrzymania odbiorcy przy ekranie. Do tego celu posuwają się do proponowania informacji skrajnych, bądź wykorzystujących błędy procesu rozumowania. Algorytmy często zamykają nas w bańce informacyjnej. Mówi się, że 70% wszystkich wyświetleń na youtubie pochodzi z propozycji algorytmu (widać je na stronie głównej, w auto odtwarzaniu i na belce bocznej)
Bańka informacyjna(filtrująca) - Zamknięcie się odbiorcy w grupie kilku preferowanych przez niego źródeł, najczęściej na podstawie aktywności. Cechą bańki informacyjnej jest to, że dopuszcza do nas wyłącznie informacje światopoglądowo zbieżne z naszymi. I tak dla przykładu osoba bardzo przeciwna myśliwym nie dostanie wydarzeń organizowanych przez koło łowieckie. W książce "Cyberplemiona - analiza zachowań użytkowników facebooka w trakcie kampanii parlamentarnej" autor wskazuje, że tylko 17 % zwolenników partii politycznych odwiedza strony więcej niż jednego (popieranego) przez siebie ugrupowania. Z czego przeważająca większość, to i tak były pyskówki a nie merytoryczne wiadomości.
Błędy procesu rozumowania - to bardzo szerokie zagadnienie, któremu poświęcę osobny wpis. Teraz podam tylko kilka najpopularniejszych, wraz z maksymalnie jednozdaniowym opisem. Ogólnie rzecz ujmując jest to skutek manipulacji, którego wywołanie jest celem manipulującego.
a)Fałszywa powszechność - czyli zakładanie że jeżeli bańka informacyjna autora wykazuje tendencję do jakiegoś postępowania, to całe społeczeństwo również to robi. Np. wybory zostały sfałszowane, bo nikt kogo znam nie głosował na zwycięską partię
b)Efekt Dunninga-Krugera - efekt polegający na tym, że osoba niewykwalifikowana w jakiejś dziedzinie ma poczucie większej wiedzy na dany temat. Rozpoznanie takich ludzi jest niezwykle ciężkie, jeżeli się samemu nie ma wiedzy. Taka osoba będzie bardzo przekonująca, i będzie używać kategorycznych twierdzeń.
c)Efekt potwierdzenia - szukanie informacji które już zgadzają się z naszym światopoglądem, po czym automatyczne uznawanie jej za pewnik.
d)Dychotomia myślenia - myślenie że istnieją dwa, radykalnie różne i wrogie względem siebie poglądy na świat np. "Albo jesteś za wolnościową konfederacją, albo jesteś komuchem z lewicy, który by oddał pieniądze patologii" bądź też "Albo jesteś za szanującą prawa człowieka lewicą, albo jesteś dzikusem z konfederacji który by wymordował wszystkich o innych poglądach".
Nacechowanie ideologiczne - jest to ogólny światopogląd, który preferują twórcy bądź społeczność danego portalu. Przyczyny mogą być różne, strona może być związana z organizacją o określonych poglądach (np. strona schroniska nie będzie propagować treści antyekologicznych, a strona parafii katolickiej nie będzie propagować ateizmu) na stronie mogła wytworzyć się komora pogłosowa, o której więcej za chwilę, bądź strona jest opłacana. Po takiej stronie z założenia nie możemy się spodziewać obiektywizmu. Tylko że o ile w przypadku schronisk, czy parafii nikt nie oczekuje obiektywizmu, i szuka konkretnych informacji, o tyle sytuacja zaczyna być szczególnie niebezpieczna, kiedy nacechowanie ideologiczne dotyczy z założenia neutralnych i obiektywnych portali informacyjnych.
Komora pogłosowa - sytuacja w której jakieś wydarzenie jest na tyle poważne, że sama jego popularność powoduje przeinaczenia, bądź wywołuje określoną narrację. Przykładem komory pogłosowej może być sytuacja z stycznia 2020 roku, kiedy koronawirus rozprzestrzeniał się w Wuhan, zaś działania rządu Chin kontynentalnych, wywoływały strach w reszcie świata. Zalała nas wtedy fala fakenewsów, o ludziach padających trupem na ulicach Wuhan, fakowe pamiętniki osób umierających, filmiki jak ludziom spawane są drzwi i tak dalej.
Smog informacyjny - Jest to seria neutralnych informacji, która jako pojedynczy element nie ma większego celu, ale jako całość ma za zadanie wyrobić określony światopogląd, najczęściej pokazać szkodliwość określonej grupy, bądź ma przedstawić jakąś grupę osób jako osoby zwyczajnie głupie. Przykładowo. W 2020 roku było 656 zabójstw i 1088 gwałtów. Jeżeli zaczęłabym nagłaśniać każdy z tych przypadków i produkować aferę, jednocześnie przemilczając fakt ujęcia sprawców, mogłabym kręcić średnio około 5 afer dziennie. Wywołując w odbiorcach poczucie że strach jest wyjść z domu, jeżeli chce się żyć i nie chce się być gwałconą.
Pojawia się jednak bardzo ważne pytanie. Jak się przed tym bronić? Czy w ogóle jest sens, i nadzieja. Dobra wiadomość jest taka, że da się. Zła jest taka, że trzeba podchodzić do treści w internecie z podobną nieufnością, co osoby dumnie ogłaszające brak telewizora w domu podchodzą do mass mediów. Można sobie zrobić ranking jakości źródeł, zresztą w następnym wpisie zaproponuję swój, z którego korzystam, choć rzecz jasna nie będzie to wyrocznia.
Dajcie znać co poprawić, na czym się skupić, tym czasem miłego dnia
Wykorzystane źródła:
Laskowska Elżbieta - Kilka spostrzeżeń na temat odbioru tekstu nacechowanego ideologicznie, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica nr. 48 /2 str. 73-86, 2018 r.
McNamee Roger Nabici w Facebooka. Przestroga przed katastrofą, Media Rodzina, 2020
Paweł Matuszewski - Cyberplemiona - Analiza zachowań użytkowników Facebooka w trakcie kampanii parlamentarnej, PWN 2018
https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/liczba-przestepstw-w-polsce-w-2020-r-mniejsza-wzrost-liczby-zabojstw/xbpjs4t,79cfc278 [dostęp 17.06.2021]